Amerika-kenner Frans Verhagen beschreef het leven van menig president. Nu is het de beurt aan de drie belangrijkste Roosevelts: Theodore, de energieke cowboy; Franklin, de man die de Verenigde Staten door de Tweede Wereldoorlog en Depressie loosde; en Eleanor, de diplomatieke first lady en activiste. Deze Roosevelts drukten hun stempel op de geschiedenis van Amerika en de internationale wereldorde.
Dit is het eerste Nederlandse boek dat de Roosevelts samen behandelt. Vanwaar deze combinatie?
Theodore Roosevelt en Franklin D. Roosevelt mogen we toch wel de belangrijkste presidenten van de twintigste eeuw noemen. Zij legden de grondslagen voor de prominente en verantwoordelijke rol van Amerika op het wereldtoneel. Ook Eleanor droeg daar haar steen aan bij: ze steunde niet alleen haar echtgenoot, maar hielp mee met het opstellen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Samen waren de drie Roosevelts de vormgevers van de American Century.
Frans Verhagen
Wat typeert die American Century?
Dat is een lange periode waarin de Verenigde Staten een verantwoordelijke positie innamen op het wereldtoneel. Amerika was niet alleen de machtigste militaire en economische natie, maar had ook een belangrijke rol in de vormgeving van een internationale wereldorde, zeker na de Tweede Wereldoorlog. Het land investeerde in een internationale samenwerking waar het zelf belang bij had en waarvan de wereld ook profiteerde.
Ik laat deze American Century beginnen bij Theodore. Hij liet Amerika als eerste een prominente internationale rol spelen. Theodore legde de basis voor een Amerikaanse wereldorde. Franklin en Eleanor bouwden daarop voort.
Loopt deze American Century nu ten einde?
Ja, en misschien is het zelfs al geëindigd. Na de Koude Oorlog begonnen de internationale betrekkingen al te zweven. Met name Donald Trump begrijpt momenteel niet hoe de wereldorde in elkaar zit en is die wereldorde aan het ondermijnen. Normaliter worden handelsconflicten bijvoorbeeld opgelost via de WTO (of het vroegere GATT). Soms win je een zaak, soms verlies je er een. Bij internationale organisaties en afspraken als de WTO, VN, NAVO, of het klimaatakkoord in Parijs levert iedereen wat in, maar met z’n allen worden we er beter van. Trump zet het Amerikaans belang voorop. Hij ziet niet in dat de algemene wereldorde erop vooruit gaat door dit belang met anderen te delen.
De wereldorde die de drie Roosevelts hebben opgebouwd is zwaar beschadigd. Alleen een uitzonderlijk goede president kan dat nog herstellen.
Wat maakt de Roosevelts goede presidenten?
Goede presidenten springen eruit omdat ze een visie hebben. Ze zijn bereid zichzelf weg te cijferen en daadkrachtig te handelen in moeilijke tijden.
Franklin ontwikkelde zijn New Deal als reactie op de Grote Depressie. De depressie eindigde pas aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, toen werd Franklin opnieuw op de proef gesteld. Hij zorgde ervoor dat de Verenigde Staten geleidelijk betrokken raakten bij de oorlog en zich niet in isolationisme terugtrokken. Zonder Amerika had het verloop van de oorlog er heel anders uitgezien.
Theodore worstelde met binnenlandse onrust. Er was grote inkomensongelijkheid, bankiers domineerden de economie en arbeidsomstandigheden waren slecht. Theodore zorgde voor sociale wetgeving en economische regulering.
Ik heb respect voor een president die, geroepen door omstandigheden, de juiste dingen doet. Lijstjes van goede presidenten bestaan bijna altijd uit mensen die boven zichzelf uit wisten te stijgen op de momenten dat het er op aan kwam.
Wie is uw favoriet van deze drie, en waarom?
Dit zijn drie verschillende persoonlijkheden in verschillende omstandigheden. Ik heb bewondering voor alle drie, allemaal op een andere manier.
Als ik er één moet kiezen, is het Eleanor. Zij was in eerste instantie de ‘huisvrouw’, bedrogen door haar man. Zij steunde en adviseerde haar echtgenoot en hield hem scherp. Als weduwe hielp ze mee met het opstellen van de verklaring van universele mensenrechten. Zij bezat de minste middelen maar verrichtte de moeilijkste taken met succes.
Toch heb ik ook een zwakke plek voor Theodore en zijn enthousiaste, sprankelende persoonlijkheid. Ik stel me vaak voor dat Theodore elke ochtend bovenaan de trap van het witte huis in zijn handen wreef en zei: ‘wat zullen we vandaag eens gaan doen’. Al was hij soms net zo’n doorgeslagen idioot als Trump.
U schrijft dat de lessen van de Roosevelts actueler zijn dan we zouden wensen. Hoe bedoelt u?
We zien in Amerika grote tegenstellingen tussen arm en rijk die doen denken aan de tijd van Theodore. Arbeiders roepen om betere omstandigheden, sociale wetgeving en regulering. Er is geen samenlevingsgevoel en afgezien van Obamacare is er in de afgelopen tien jaar weinig gedaan om Amerika als geheel beter te maken. Theodore wist juist van aanpakken en voerde nieuwe wetten door om dat samenlevingsgevoel te ontwikkelen.
Ten tweede kunnen we iets leren van Franklins internationale samenwerking. Met Trump, die vooral zijn eigen belangen bepleit, vallen de Verenigde Staten langzamerhand terug op het isolationisme. Franklin maakte zich juist sterk voor een internationale wereldorde en een verantwoordelijkheidspositie van Amerika.
Deze lessen komen voor de huidige regering te laat. Wellicht heeft de volgende meer kans.
De Roosevelts. Vormgevers van de American Century
Frans Verhagen, VBK Media, 272p, € 25,00
Bestel in onze webshop.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
