Rusland neemt kinderen mee uit Oekraïne en plaatst hen in Russische gezinnen, waar ze een Russische opvoeding krijgen. Mensenrechtenorganisaties protesteren, maar volgens de Russen gaat het om een daad van menslievendheid tegenover de kinderen, die warm zouden worden opgevangen. Dit soort acties heeft een lange geschiedenis, die teruggaat op de Oudheid. Zo haalden ook de Romeinen al kinderen uit veroverde gebieden, vertelt oudheidkundige Saskia Stevens. Maar dat werkte anders dan nu in Rusland.
Wat gebeurde er met kinderen die in Romeinse handen vielen?
‘Ze werden onder andere meegenomen als gijzelaars. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 33 v.Chr., toen de latere keizer Augustus de Dalmatiërs – die woonden in het huidige Kroatië – dwong een ongunstige vrede te sluiten. Daarbij, zo schreef de historicus Appianus, stonden de Dalmatiërs 700 kinderen af aan de Romeinen. Die kinderen dienden als gijzelaars en waren dus een middel om een gebied onder controle te krijgen.’
Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Welke kinderen namen de Romeinen mee?
‘Appianus vertelt helaas niet wie de Dalmatische kinderen waren en wat er verder met hen gebeurde. Maar waarschijnlijk ging het bij dit soort gijzelaars om kinderen uit voorname gezinnen, van wie de ouders moesten gehoorzamen aan afspraken met de Romeinen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Mogelijk gebeurde iets dergelijks met Arminius, in Duitsland bekend als Herman. Hij was de zoon van een leider van de Germaanse Cherusken, en het lijkt erop dat hij een Romeinse opvoeding heeft gekregen. Daardoor sprak hij goed Latijn en maakte hij carrière in het Romeinse leger. Alleen keerde Arminius zich uiteindelijk tegen de Romeinen. Dat was in 9 n.Chr., ook in de tijd van Augustus. Die had plannen om heel Germanië onder Romeinse heerschappij te brengen en Arminius was er daarom op veldtocht, als Romeins militair. Maar hij legde contact met de Germanen en maakte afspraken met hen om de Romeinen in een hinderlaag te laten lopen. Dat gebeurde, en zo brachten de Germanen de Romeinen in de Slag bij het Teutoburgerwoud een grote nederlaag toe, waarbij 18.000 Romeinen omkwamen.’
Rusland presenteert de ‘adoptie’ van de Oekraïense kinderen als een barmhartige daad. Deden de Romeinen ook iets dergelijks?
‘Nee, in dat opzicht was de Romeinse tijd anders dan de onze. De nadruk lag meer op de openlijke vernedering van verslagen tegenstanders. Voor Romeinen was het namelijk heel belangrijk om eer te behalen in de strijd, en daarbij hoorde het dat ze verslagen vijanden oneervol behandelden. Bijvoorbeeld tijdens triomftochten, waarin gevangenen, soms ook kinderen, gedwongen werden mee te lopen. Neem de triomftocht van generaal Titus Quinctius Flamininus, in 194 v.Chr. Hij had in Griekenland gevochten en had daar de Macedoniërs een nederlaag toegebracht. Daarom mocht hij in triomf Rome binnentrekken. Bij die intocht liet hij wapens en schatten zien die hij had buitgemaakt, en edelen en gijzelaars die hij gevangen had genomen. En, zo schrijft historicus Livius, de zoon van de Macedonische koning werd ook getoond. Hij heette Demetrius en was nog een kind.’
Lang niet alle oorlogsgevangenen eindigden in een triomftocht. Wat gebeurde er met de rest?
‘Veel van hen eindigden als slaaf, want voor de Romeinen waren gevangenen een vorm van economische buit. Waarschijnlijk werd een groot deel van hen verkocht om als slaaf allerlei werk te doen: mannen, vrouwen en ook kinderen.’
Saskia Stevens
is gespecialiseerd in de geschiedenis en archeologie van de Romeinse tijd. Ze is verbonden aan de Universiteit Utrecht en leidt het NWA-project ‘Constructing the Limes’, over het leven rond de noordwestelijke grens van het Romeinse Rijk, en over de rol die de geschiedenis van die limes speelt in onze cultuur en onze ideeën over grenzen en naties.
