Home Verschenen in de zomer van 2003

Verschenen in de zomer van 2003

  • Gepubliceerd op: 27 augustus 2003
  • Laatste update 02 mei 2023
  • Auteur:
    Wim Berkelaar
  • 4 minuten leestijd

Biografieën


In 1943 werd een aanslag gepleegd op het Amsterdams bevolkingsregister. Het was een van de meest geruchtmakende aanslagen in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onder de negen plegers van de aanslag bevonden zich twee homoseksuelen: de historicus Johan Brouwer en de kunstenaar Willem Arondéus. Dat is opmerkelijk en in het geval van Arondéus geen toeval. Rudi van Dantzig beschrijft in zijn schitterende biografie Het leven van Willem Arondéus 1894-1943 (De Arbeiderspers, euro 24,90) dat de kunstenaar tot de oorlog een gekweld en eenzaam leven leidde. Het verzet was voor Arondéus ‘een hoogtepunt van saamhorigheid en vriendschap waar alleen de dood nog tussen kon komen’.
     Geen eenzaam, maar een gevierd leven leidt Europese Bank-president Wim Duisenberg. In Wim Duisenberg. Van Friese volksjongen tot Mr. Euro (Business Contact, euro 19,90) beschrijven de journalisten Bruno de Haas en Cees van Lotringen met vlotte pen de hoog gestegen Duisenberg, die uit het boek naar voren komt als een man zonder eigenschappen. Natuurlijk ontbreekt ook Gretta niet – het gewezen gereformeerde meisje dat tegenwoordig de wereldburger uithangt en thuis de broek aanheeft.
     Volstrekt vergeten, maar ooit een sterrenkundige van wereldnaam: Marcel Minnaert. Over deze Vlaming, die jarenlang hoogleraar in Utrecht was, schreef Leo Molenaar een even omvangrijke als imponerende biografie. In De rok van het universum. Marcel Minnaert, astrofysicus 1893-1970 (Balans euro 35,-) worden niet alleen Minnaerts wetenschappelijke gaven beschreven, maar ook diens politiek activisme. Minnaert maakte zich voor de Eerste Wereldoorlog sterk voor de emancipatie van het Vlaamse cultuurleven, dat in België met een scheef oog werd bekeken. Eenmaal in Nederland ontwikkelde Minnaert zich tot een geharnast tegenstander van de Koude Oorlog en een fellow traveller van het communisme.

Protestanten

‘Als we de Barmer-thesen lezen zoals ze te Barmen zijn uitgelegd, had bij wijze van spreken Hitler ze nog kunnen aanvaarden.’ Die woorden sprak historicus George Harinck op 6 juni uit bij zijn ambtsaanvaarding als bijzonder hoogleraar in de gereformeerde geschiedenis van de negentiende en twintigste eeuw aan de Theologische Universiteit Kampen. Niet iedereen zal de lading van die zin begrijpen. Barmen is een plaats in Duitsland waar Karl Barth, de belangrijkste theoloog van de twintigste eeuw, een aantal stellingen lanceerde, die lang zijn uitgelegd als kritiek op het nationaal-socialisme. Onzin, volgens Harinck: Barth en zijn aanhang schreven een slappe verklaring en hadden de demonie van Hitler nog volstrekt niet in de gaten. De rede van Harinck (EONPers, euro 10,-) zorgde de afgelopen maanden voor ophef in de kerkelijke pers. Zogenaamde `barthianen’ konden niet verkroppen dat deze paus van het protestantisme onder vuur kwam te liggen en kwamen uit hun loopgraven.
     Ook een soort paus, maar dan een in de beperkte kring van vrijgemaakt-gereformeerden, is de theoloog Klaas Schilder. Voor wie het niet meer weet: Schilder is de man die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog ‘vrijmaakte’ van de gereformeerde Kerken. Terwijl de wereld in brand stond, vochten de gereformeerden elkaar de tent uit over de vraag hoe de kinderdoop moest worden uitgelegd. Dat deze zoon van een sigarenhandelaar desondanks een interessante figuur is, mag blijken uit de bundel Alles of niets (De Vuurbaak, euro 11,50) die zojuist over hem is verschenen.
     Nog meer ‘kleine luyden’: in de bundel Het kromme recht buigen. Mensen en motieven in de geschiedenis van de protestants-christelijke sociale beweging (Aksant, euro 19,90) worden niet alleen dominees, maar ook metselaars, land- en textielarbeiders geportretteerd. Ze hadden met elkaar gemeen dat ze zich inzetten voor de christelijke werkman. De portretten van onder meer dominee Rudolph en de christelijke vakbondsbestuurders Jan van Eibergen en Cor van Mastrigt mogen er zijn: goed geschreven en hier en daar ontroerend. Waarom ontroerend? Omdat deze mannen zichzelf opwerkten en zich met hart en ziel inzetten voor hun lotgenoten, maar vaak stank voor dank kregen van hun politiek superieuren.

Israël

Je zult maar jood in Nederland zijn en voortdurend aangesproken worden op de politiek van Israël. Dat kan geen pretje zijn. In Een ander Joods geluid. Kritische opvattingen over Israël (Contact, euro 19,90) schrijven bekende joodse Nederlanders als Harry de Winter, Dieuwertje Blok en Hedy d’Ancona over hun haat-liefdeverhouding met dat land. Interessante, merendeels autobiografisch getinte opstellen over reizen naar Israël, zionisme en antisemitisme.
     Doorwrochter, maar ook saaier is De strijd om het geheugen. De New Historians en het Israëlisch-Palestijnse conflict (Acco, euro 23,80) van de Belgische historicus Lander Corluy. Het boek belicht het werk van een groep historici die gekant is tegen de traditionele geschiedschrijving, waarin de Israëlische staat wordt gelegitimeerd. Wat opgewekt stemt: de enorme discussie binnen Israël, die bovendien op hoog niveau gevoerd wordt. Kom daar eens om in de Arabische dictaturen die Israël omringen.

Verder…

Heeft sporthistoricus Wilfred van Buuren een overzichtelijke en goedverzorgde Handleiding voor het beheer van historische sportarchieven samengesteld (Verloren euro 10,-).

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer