Biografieën
In 1943 werd een aanslag gepleegd op het Amsterdams bevolkingsregister. Het was een van de meest geruchtmakende aanslagen in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onder de negen plegers van de aanslag bevonden zich twee homoseksuelen: de historicus Johan Brouwer en de kunstenaar Willem Arondéus. Dat is opmerkelijk en in het geval van Arondéus geen toeval. Rudi van Dantzig beschrijft in zijn schitterende biografie Het leven van Willem Arondéus 1894-1943 (De Arbeiderspers, euro 24,90) dat de kunstenaar tot de oorlog een gekweld en eenzaam leven leidde. Het verzet was voor Arondéus ‘een hoogtepunt van saamhorigheid en vriendschap waar alleen de dood nog tussen kon komen’.
Geen eenzaam, maar een gevierd leven leidt Europese Bank-president Wim Duisenberg. In Wim Duisenberg. Van Friese volksjongen tot Mr. Euro (Business Contact, euro 19,90) beschrijven de journalisten Bruno de Haas en Cees van Lotringen met vlotte pen de hoog gestegen Duisenberg, die uit het boek naar voren komt als een man zonder eigenschappen. Natuurlijk ontbreekt ook Gretta niet – het gewezen gereformeerde meisje dat tegenwoordig de wereldburger uithangt en thuis de broek aanheeft.
Volstrekt vergeten, maar ooit een sterrenkundige van wereldnaam: Marcel Minnaert. Over deze Vlaming, die jarenlang hoogleraar in Utrecht was, schreef Leo Molenaar een even omvangrijke als imponerende biografie. In De rok van het universum. Marcel Minnaert, astrofysicus 1893-1970 (Balans euro 35,-) worden niet alleen Minnaerts wetenschappelijke gaven beschreven, maar ook diens politiek activisme. Minnaert maakte zich voor de Eerste Wereldoorlog sterk voor de emancipatie van het Vlaamse cultuurleven, dat in België met een scheef oog werd bekeken. Eenmaal in Nederland ontwikkelde Minnaert zich tot een geharnast tegenstander van de Koude Oorlog en een fellow traveller van het communisme.
Protestanten
‘Als we de Barmer-thesen lezen zoals ze te Barmen zijn uitgelegd, had bij wijze van spreken Hitler ze nog kunnen aanvaarden.’ Die woorden sprak historicus George Harinck op 6 juni uit bij zijn ambtsaanvaarding als bijzonder hoogleraar in de gereformeerde geschiedenis van de negentiende en twintigste eeuw aan de Theologische Universiteit Kampen. Niet iedereen zal de lading van die zin begrijpen. Barmen is een plaats in Duitsland waar Karl Barth, de belangrijkste theoloog van de twintigste eeuw, een aantal stellingen lanceerde, die lang zijn uitgelegd als kritiek op het nationaal-socialisme. Onzin, volgens Harinck: Barth en zijn aanhang schreven een slappe verklaring en hadden de demonie van Hitler nog volstrekt niet in de gaten. De rede van Harinck (EONPers, euro 10,-) zorgde de afgelopen maanden voor ophef in de kerkelijke pers. Zogenaamde `barthianen’ konden niet verkroppen dat deze paus van het protestantisme onder vuur kwam te liggen en kwamen uit hun loopgraven.
Ook een soort paus, maar dan een in de beperkte kring van vrijgemaakt-gereformeerden, is de theoloog Klaas Schilder. Voor wie het niet meer weet: Schilder is de man die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog ‘vrijmaakte’ van de gereformeerde Kerken. Terwijl de wereld in brand stond, vochten de gereformeerden elkaar de tent uit over de vraag hoe de kinderdoop moest worden uitgelegd. Dat deze zoon van een sigarenhandelaar desondanks een interessante figuur is, mag blijken uit de bundel Alles of niets (De Vuurbaak, euro 11,50) die zojuist over hem is verschenen.
Nog meer ‘kleine luyden’: in de bundel Het kromme recht buigen. Mensen en motieven in de geschiedenis van de protestants-christelijke sociale beweging (Aksant, euro 19,90) worden niet alleen dominees, maar ook metselaars, land- en textielarbeiders geportretteerd. Ze hadden met elkaar gemeen dat ze zich inzetten voor de christelijke werkman. De portretten van onder meer dominee Rudolph en de christelijke vakbondsbestuurders Jan van Eibergen en Cor van Mastrigt mogen er zijn: goed geschreven en hier en daar ontroerend. Waarom ontroerend? Omdat deze mannen zichzelf opwerkten en zich met hart en ziel inzetten voor hun lotgenoten, maar vaak stank voor dank kregen van hun politiek superieuren.
Israël
Je zult maar jood in Nederland zijn en voortdurend aangesproken worden op de politiek van Israël. Dat kan geen pretje zijn. In Een ander Joods geluid. Kritische opvattingen over Israël (Contact, euro 19,90) schrijven bekende joodse Nederlanders als Harry de Winter, Dieuwertje Blok en Hedy d’Ancona over hun haat-liefdeverhouding met dat land. Interessante, merendeels autobiografisch getinte opstellen over reizen naar Israël, zionisme en antisemitisme.
Doorwrochter, maar ook saaier is De strijd om het geheugen. De New Historians en het Israëlisch-Palestijnse conflict (Acco, euro 23,80) van de Belgische historicus Lander Corluy. Het boek belicht het werk van een groep historici die gekant is tegen de traditionele geschiedschrijving, waarin de Israëlische staat wordt gelegitimeerd. Wat opgewekt stemt: de enorme discussie binnen Israël, die bovendien op hoog niveau gevoerd wordt. Kom daar eens om in de Arabische dictaturen die Israël omringen.
Verder…
Heeft sporthistoricus Wilfred van Buuren een overzichtelijke en goedverzorgde Handleiding voor het beheer van historische sportarchieven samengesteld (Verloren euro 10,-).
Dit artikel is exclusief voor abonnees
