Napoleon spreekt nog altijd tot de verbeelding van Hollywood. Het epische spektakel Napoleon toont hem als een zelfverzekerde legeraanvoerder én een naar de liefde van zijn vrouw Joséphine smachtende echtgenoot.
Filmmaker Ridley Scott, onder andere bekend van de Romeinse spektakelfilm Gladiator, weet hoe je filmaandacht genereert. In de aanloop naar het uitbrengen van zijn film Napoleon noemde hij de Franse heerser in één adem met Alexander de Grote, Jozef Stalin en Adolf Hitler. Net als die andere heersers had Napoleon ‘veel bad shit onder zijn riem’. Aandacht verzekerd, zeker in Frankrijk, waar historici er snel bij waren om de vergelijking als onzin af te doen. Ook de Belgische publicist Johan Op de Beeck, die meerdere boeken over Napoleon schreef, irriteerde zich aan de vergelijking. ‘Het slaat nergens op (…) Napoleon was een kind van de verlichting, Hitler is de man van de duisternis. De ene heeft sporen nagelaten die ons leven nog altijd bepalen. De andere heeft destructie veroorzaakt. Je kan er alleen maar met afschuw aan denken. Ik vind het bijzonder ongepast. Maar ik denk dat Ridley Scott geen historische waarheid wenste te verkopen, maar vooral filmkaartjes.’
Meer recensies lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Wie een kaartje koopt voor het ruim tweeëneenhalf durende Napoleon komt in elk geval aan veldslagen niets tekort. Het epische spektakel begint in 1793 als Frankrijk zucht onder het schrikbewind van Robespierre en als Marie Antoinette onder de guillotine belandt. Ook wordt het land bedreigd door buitenlandse en Franse royalistische troepen. Enter Napoleon (Joaquin Phoenix), die in Toulon afrekent met de royalistische en buitenlandse vijanden. Met deze overwinning vestigt hij zijn naam als briljant militair leider en strateeg.
In Napoleon wijkt de historische waarheid nogal eens voor romantiek en spektakel
Twee jaar later ontmoet hij Marie Josèphe Rose Tascher de La Pager, een belangrijk moment in de film. Napoleon is smoorverliefd, noemt haar Joséphine en trouwt met haar. Een fijne minnaar is hij niet en als de onbehouwen dekhengst op oorlogspad is in Egypte, waar zijn legers op piramiden schieten, wat historisch gezien onzin is, amuseert Joséphine zich met andere mannen. Als Napoleon in Egypte van haar ontrouw hoort, keert hij spoorslags terug naar Frankrijk. Ook historische onzin, want Napoleon verliet Egypte omdat het vinden van een route naar India onhaalbaar bleek en hij orde op zaken wilde stellen in het politiek onrustige Frankrijk, maar in Napoleon wijkt de historische waarheid nogal eens voor romantiek en spektakel. Daarom verzwijgt de film ook dat Napoleon evenmin trouw was aan Joséphine.
Tegenover de smachtende Napoleon staat de berekenende politicus en lange tijd briljante oorlogsstrateeg. In 1799 grijpt hij met een coup de absolute macht en vijf jaar later kroont hij zichzelf tot keizer. In 1805 behaalt hij zijn grootste overwinning als hij in de Slag bij Austerlitz het Russische en Oostenrijkse leger verslaat. Het levert sensationele beelden op van soldaten die tijdens de terugtocht over een bevroren meer door het ijs zakken en verdrinken, omdat Napoleon met kanonskogels gaten in het ijs laat schieten. Volgens historici is ook dit legendarische verhaal voornamelijk onzin. Overmoedig door het succes valt Napoleon in 1812 Rusland binnen, wat eindigt met zijn val en zijn verbanning naar Sint Helena na de Slag bij Waterloo.
Regisseur Scott dist in Napoleon de hoogte- en dieptepunten in Napoleons leven met veel spektakel op. Dat mocht verwacht worden van een maker die niet bekend staat om subtiele vertellingen, maar om bigger than life avonturenfilms. Hij vertelt verhalen over mannen die door roeien en ruiten gaan, zoals Columbus (1402: Conquest of Paradise), de Romeinse generaal Maximus (Gladiator) en nu Napoleon. De generaal in Scotts film is een oorlogszuchtige leider, die emotieloos duizenden soldaten de dood in stuurt, maar die zich bij Joséphine als een verliefde puber gedraagt. Als hij op oorlogspad is, schrijft hij haar smachtende brieven, die zij voor kennisgeving aanneemt. Joséphine, ironisch gespeeld door Vanessa Kirby, die we kennen als prinses Margaret in de serie The Crown, is een gold digger, die Napoleon ziet als een middel om op de hoogste sociale trede te belanden. Hun relatie levert amusante scénes op, waarin soms het serviesgoed door de kamer vliegt. Als Napoleon van haar scheidt, omdat zij hem geen troonopvolger kan geven, is hij in tranen. Het staat in schril contrast met zijn stoïcijnse gedrag in veldslagen. De slag bij Waterloo, die tienduizenden soldaten het leven kost, lijkt hij te beschouwen als een verloren sportwedstrijd. Joaquin Phoenix kan het niet helpen, maar zijn Napoleon blijft een raadselachtig, ondoorgrondelijk personage. Enerzijds een sentimentele romanticus, anderzijds een gevoelloze tiran. Voer voor psychologen.
