Strijdliederen zijn een onderdeel van politieke strijd. Ze moeten de wereld verbeteren, of helpen erger voorkomen. Deze liedjes komen het best tot hun recht bij stakingen, in demonstraties, of tijdens verkiezingen. Op het moment dat die context ontbreekt, verliezen ze hun ziel. Dat is ook een probleem bij de – overigens prachtig uitgegeven – cd-box Ongehoord. ’t Oproer kraait, van het Theater Instituut Nederland, in samenwerking met het instituut Beeld en Geluid en de VARA.
Ongehoord bevat 119 ‘rebelse liedjes van altijd en overal’, die tussen 1968 en 1975 werden verzameld, vertaald en bewerkt door Jaap van de Merwe en werden uitgezonden in het programma ’t Oproer kraait. Het oudste liedje komt uit The Beggar’s Opera uit 1728 van John Gay.
Van de Merwe verzamelde strijdliederen uit Duitsland, Frankrijk, Italië, Portugal en Spanje, maar ook uit Brazilië, Chili, China, de Verenigde Staten en Vietnam. Hoogtepunten zijn de liedjes ‘Ballade van de jodenhoer Marie Sanders’ (1935) en ‘En wat kreeg nou de soldatenvrouw’ (1948) van Bertolt Brecht, prachtig uitgevoerd door Adèle Bloemendaal. Het socialisme in Nederland wordt onder meer bezongen in ‘Het lied van Koning Gorilla’, over koning Willem III; ‘De spoorwegstaking’, over de staking van 1903; en ‘Wij, opgeschoten jongens van de straten’, naar aanleiding van het Jordaanoproer. Natuurlijk ontbreekt ook de Internationale niet.
Van de Merwe wist voor ’t Oproer kraait grote namen te strikken. Cabaretiers als Jenny Arean, Jules de Corte en Gerard Cox en zangers als Lenny Kuhr, Robert Long en Connie Vandenbos deden mee. De meeste nummers worden begeleid door het trio van Louis van Dijk.
Van de Merwe wilde een rebelse liedtraditie vastleggen, maar heeft de strijdliederen door de bewerkingen ook respectabel gemaakt. Daarmee zijn het weliswaar mooie, maar ook gewone liedjes geworden.
Ronald van Raak is Tweede Kamerlid voor de SP.
Ongehoord. ’t Oproer kraait. 4 cd’s en een boekje door Henk van Gelder. Theater Instituut Nederland, € 29,95
Dit artikel is exclusief voor abonnees
