Home ‘Rauter hield altijd de controle’

‘Rauter hield altijd de controle’

  • Gepubliceerd op: 22 januari 2019
  • Laatste update 18 apr 2023
  • Auteur:
    Ollie Peijnenburg
  • 3 minuten leestijd
‘Rauter hield altijd de controle’

Wat voor een persoon was Hanns Albin Rauter? Die vraag stond centraal tijdens de eerste bijeenkomst van de lezingenreeks Helden en Schurken van 2019, georganiseerd door Historisch Nieuwsblad, Verzetsmuseum Amsterdam, NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, en NTR/VPRO. Historisch Nieuwsblad-redacteur Bas Kromhout sprak met biograaf en journalist Theo Gerritse en psychiater Martin Willems over SS’er Rauter.

Emotieloos

Tijdens het schrijven van de biografie over Rauter kwam Gerritse erachter dat er geen persoonlijk bronnen over het gevoelsleven van de höhere SS- und Polizeiführer zijn. ‘Het is niet makkelijk om een biografie te schrijven over iemand die zich totaal niet emotioneel blootgeeft in de bronnen’, zegt Willems. De psychiater hielp Gerritse hiervoor een oplossing te vinden. ‘Als een persoon geen emoties toont, dan is er altijd nog een patroon te herkennen in zijn optreden.’ Rauter zag zichzelf als een soldaat die zijn opdrachten perfect moest uitvoeren, had een extreme zelfcontrole en maakte zich naar buiten toe belangrijker dan hij daadwerkelijk was. Zo loog hij bijvoorbeeld tegen zijn meerderen in Berlijn over de hoeveelheid Joden die vanuit Nederland op transport waren gezet.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Het antisemitisme was Rauter met de paplepel ingegoten. Gerritse: ‘Hij werd geboren in 1895 in Klagenfurt, Oostenrijk, en groeide op in een Duits-nationalistisch milieu. Oostenrijk was na de Eerste Wereldoorlog een bondsstaat geworden, maar had nog altijd dezelfde bureaucratie als voor de oorlog. Hierin waren veel Joden werkzaam. Al gauw klaagde de bevolking dat de Joden de banen inpikten. Toen veranderde het oude, religieuze antisemitisme in raciaal antisemitisme.’ In bezet Nederland wilde Rauter niet persoonlijk met Joden in aanraking komen. Eén keer had hij een ontmoeting met de twee voorzitters van de Joodse Raad en dat vond hij zeer ongemakkelijk. Willems:  ‘Hij wenste niet in een ruimte te zitten met die “vieze” Joden.’

Absolute controle

Rauter was actief in een van de vele extreem-rechtse milities die Oostenrijk tijdens het Interbellum kende. Voor een liefdesleven had hij geen tijd. Gerritse: ‘Toen Rauter in 1933, na te zijn verbannen uit Oostenrijk, bij de SS in Duitsland kwam, eiste Heinrich Himmler dat hij trouwde met een Arische vrouw. Hij was 41 jaar en had nog geen partner, dus ging Rauter op zoek. Al snel vond hij een geschikte echtgenote bij de Bund Deutscher Mädel die 22 jaar jonger dan hijzelf was.’

Mentaal had Rauter veel controle over zichzelf. Zo dronk hij geen druppel alcohol. ‘Hij was een extreem beheerste persoon. Dat maakte indruk bij zijn collega-nazi’s’, zegt Willems. Wel was Rauter gehandicapt: als soldaat in de Eerste Wereldoorlog was hij gewond geraakt aan zijn been en daar hield hij zijn hele leven last van. Regelmatig liet hij zich opnemen een sanatorium. ‘Misschien was hier sprake van psychosomatiek,’ oppert Willems. Mensen die hun emoties binnenhouden, ontwikkelen vaak lichamelijke klachten.

Geheimhouding

Tijdens het proces tegen Rauter in maart 1948 in Den Haag nam Rauter alle verantwoordelijkheid voor het deporteren van de Nederlandse Joden op zich. Willems: ‘Rauter was volledig overtuigd van zijn nazi-geloof en leefde dus in een volstrekt andere wereld dan de rechters.’ Maar op één belangrijk punt viel hij uit zijn rol van geharde en karaktervaste nazi: hij ontkende te hebben geweten welk lot de Joden in het oosten te wachten  stond. ‘Deze bewering was volstrekt ongeloofwaardig’, zegt Gerritse. ‘Hij moet het hebben geweten. Maar Rauter had aan Himmler geheimhouding beloofd. Daarom loog hij.’ Wel vond de SS-er dat de Nederlanders het recht hadden hem te executeren. ‘Dan hadden de Duitsers maar moeten winnen, zo dacht Rauter’. Op het eind van zijn leven hield hij nog steeds de controle en gaf zelf het commando ‘vuur’ aan het executiepeloton.

Nieuwste berichten

Bendeleden in Wilmington
Bendeleden in Wilmington
Artikel

Frederik van Eeden duldde racisme in Amerika

De idealist Frederik van Eeden begon in 1909 een nieuwe landbouwkolonie in de Amerikaanse staat North Carolina. Daarbij kreeg hij hulp van de schatrijke white supremacist Hugh MacRae, die betrokken was bij een racistische staatsgreep. Waarom ging Van Eeden toch met hem in zee?  In 1909 gaat arts, psychiater, schrijver en idealist Frederik van Eeden...

Lees meer
Canadese Week op een Amsterdamse school
Canadese Week op een Amsterdamse school
Artikel

Waarom het experiment om iedereen Engels te leren mislukte

Nederland moest vooruit in Europa. Daarom moest iedereen Engels leren, vond de Arnhemse PvdA-voorman Herman Koch. Het kwam in zijn stad in 1958 tot een experiment op lagere scholen – dat al snel vastliep. ‘Good morning, meneer!’, ‘Good morning, children!’ De begroeting tussen de kinderen van de derde klas van de openbare lagere school aan...

Lees meer
Zicht op Maastricht, 1581.
Zicht op Maastricht, 1581.
Nieuws

Politieke grenzen zorgden voor andere bouwstijl

Huizen in Maassteden als Maastricht, Sittard, Roermond en Venlo vertoonden tussen 1200 en 1600 opvallende verschillen. Die vielen in belangrijke mate samen met de politieke grenzen, zo betoogt Birgit Dukers in haar proefschrift Bouwen langs de Maas, waarop ze onlangs promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. De huidige provincie Limburg was in de late Middeleeuwen...

Lees meer
Tussen de kermiswagens. Schilderij door Otto Eerelman, circa 1900-1918.
Tussen de kermiswagens. Schilderij door Otto Eerelman, circa 1900-1918.
Beeldessay

Woonwagenbewoners hebben liever een huis op wielen

Tienduizenden mensen willen niet in een huis, maar in een woonwagen leven. Dat leidt al eeuwen tot discriminatie en tot strijd met de overheid, die hun vrijheid steevast probeert in te perken.   In Nederland hebben ook altijd mensen gewoond zonder vaste verblijfplaats. In de Middeleeuwen waren dit reizende handelaren of mensen met een specialistisch beroep....

Lees meer