Home R.P. Cleveringa – Kees Schuyt

R.P. Cleveringa – Kees Schuyt

  • Gepubliceerd op: 21 januari 2019
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Jeroen Vullings
  • 2 minuten leestijd
R.P. Cleveringa – Kees Schuyt

Het eerste ‘nee’ tegen de Duitsers

De Leidse hoogleraar in de rechtsgeleerdheid Cleveringa voorzag de hoogst riskante gevolgen van zijn beoogde openbare optreden, maar die schrikten hem niet af. Natuurlijk dacht hij aan zijn vrouw en kinderen, voor wie hij er diende te zijn. Maar tot die zorg behoorde ook dat zijn goede naam niet besmeurd mocht worden, oordeelde hij. Een naam die hij zijn kroost zou nalaten, tenslotte. Dus hield Rudolph Pabus Cleveringa (1894-1980) op 26 november 1940 een beroemde rede, waarin hij zich teweerstelde tegen het ontslag van zijn Joodse collega, vriend en leermeester Eduard Meijers. En hoe. Dat ontslag noemde hij een schending van de Nederlandse grondwet en rechtsstaat. Dit met zijn karakteristieke heldere, harde noordelijke stem uitgesproken protest was het eerste publieke ‘nee’ tegen de Duitse bezettingsmacht. De dag na de toespraak werd hij gearresteerd; uiteindelijk belandde hij in kamp Vught.

Terecht vraagt zijn biograaf Kees Schuyt zich af waar Cleveringa de moed vandaan haalde om dit te doen. De veelomvattende biografie R.P. Cleveringa. Recht, onrecht en de vlam der gerechtigheid vormt zijn antwoord op die belangrijkste onderzoeksvraag. Hij stelt zich meer vragen: wie was de persoon achter deze rede? Wat waren zijn achtergronden en motieven, en wat was de aanleiding voor zijn toespraak? En wat was de invloed van de academische omgeving waarin hij werkte? Schuyt toont niet alleen aan dat Cleveringa’s rede voortkwam uit diens levenslange engagement, maar ook paste bij het klimaat en de traditie van de universiteit van Leiden. Cleveringa stond niet alleen; hij werd gesteund door tal van eminente collega’s.

Een mogelijk bezwaar tegen Schuyts zeer eerbiedige én uiterst grondige biografie is dat hij alles wat er te weten en te onderzoeken valt over Cleveringa een plaats heeft gegeven in dit boek. Want hoe je het wendt of keert, het belang van Cleveringa’s leven wordt bepaald door zijn principiële optreden tijdens de oorlogsjaren en de jaren kort daarna vol eerbewijzen. Toch krijgen we dat hele leven nauwgezet voor de kiezen, inclusief het huwelijk, de kinderen, de kleinkinderen. Maar in die keur aan opgediepte details ligt wel een indringende tekening van de gesoigneerde liberaal Cleveringa besloten. Zo verstijfde hij, verslingerd als hij was aan vorm en decorum, toen een van de leden van een promotiecommissie vanwege de hitte zijn jasje uitdeed en ook nog gul zicht bood op diens rode bretels. Evenmin was Cleveringa tijdens een Amerikaanse reis gecharmeerd van de kartonnen beker waarin hij zijn koffie kreeg geserveerd. Terecht.

 
Jeroen Vullings is biograaf en criticus.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport
Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport
Artikel

Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport

In het eindrapport van de Raad voor de Luchtvaart uit 1994 over de oorzaken van de Bijlmerramp stond een fout: op een routekaart van de rampvlucht was het moment waarop het vliegtuig twee motoren verloor, verkeerd aangegeven. Een oud-onderzoeker van de Raad, Henk Pruis, ontdekte de fout onlangs. Hij denkt dat die voeding heeft gegeven...

Lees meer
Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior
Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior
Interview

Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior

Veertig jaar geleden blies de Franse geheime dienst het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior op. Er viel één dode. De Nederlander Martini Gotjé was aan boord toen de bommen ontploften. Voor Greenpeace brak een nieuwe periode aan. Op 10 juli 1985 blies de Franse geheime dienst het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior op. Het schip lag in...

Lees meer
Scène uit The teacher who promised the sea
Scène uit The teacher who promised the sea
Recensie

‘The Teacher Who Promised the Sea’ toont dat het Franco-verleden nog springlevend is

Autoritaire en dictatoriale regimes haten kritisch onderwijs. Dat blijkt ook uit de speelfilm The Teacher Who Promised the Sea, waarin een Franco-militie in 1936 meedogenloos afrekent met een jonge idealistische onderwijzer. Het verhaal is gebaseerd op ware gebeurtenissen. De Catalaan Antoni Benaiges is 31 als hij in 1935 als onderwijzer gaat werken in een schooltje...

Lees meer
Leden-van-de-Nationale-Garde-ondervragen-een-man-tijdens-de-rassenrellen-in-Chicago-1919.-Copyright-Getty-Images-scaled.jpg
Leden-van-de-Nationale-Garde-ondervragen-een-man-tijdens-de-rassenrellen-in-Chicago-1919.-Copyright-Getty-Images-scaled.jpg
Artikel

Amerikaanse president zet politie en leger in tegen ongewenst verklaarde immigranten

Tijdens het presidentschap van Woodrow Wilson sloeg de Amerikaanse overheid met harde hand stakingen neer, deporteerde duizenden migranten en liet racistisch geweld tegen zwarten ongestraft. Daardoor kwam de democratie hevig onder druk kwam te staan, net als nu onder Donald Trump.

Lees meer