Home Prachtige kleuren en een snoezig Kameeltje

Prachtige kleuren en een snoezig Kameeltje

  • Gepubliceerd op: 26 september 2011
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Marieke Prins
  • 3 minuten leestijd

Felblauw is de hoofddoek van Maria. Baby’tje Jezus zit er half onder, en kijkt de toeschouwer ernstig aan. Zijn handje ligt op de rand van de tekening, eromheen zijn blauwe akeleien getekend. Deze miniatuur van tien bij zeven centimeter, toegeschreven aan Jean Fouquet, is een van de topstukken op de expositie Machtige en mooie Middeleeuwen in de Verdieping van Nederland, een tentoonstellingsruimte van de Koninklijke Bibliotheek en het Nationaal Archief in Den Haag.

De expositie heet Machtige en mooie Middeleeuwen omdat hij voor de helft bestaat uit administratieve archiefstukken, en voor de helft uit ‘kunstboeken’, zoals prachtig bewerkte getijdenboeken. De verschillende typen archiefstukken liggen vrij willekeurig door elkaar. Ze zijn wat saai, maar geven wel een indruk van de periode. Ook middeleeuwers moesten hun onroerendezaakbelasting en personeelsadministratie bijhouden.

Naar de prachtige kunstboeken moet je een beetje zoeken, wat komt door de opzet van de Verdieping van Nederland. In deze ruimte is het altijd duister, om kwetsbare archiefstukken te beschermen. In het vertrek van ongeveer dertien bij twaalf meter staat een veertigtal horizontale vitrines, met elk een digitaal tekstbordje. Alleen hierop vind je tekst en uitleg, en de vitrines zijn allemaal gelijk.

De langste wand is in gebruik als filmscherm. Tijdens Machtige en mooie Middeleeuwen komen bosaardbeitjes voorbij, vinkjes en insectjes, terwijl vrolijke wijsjes en vogelgeluiden klinken. Als er geestelijken verschijnen hoor je kerkgezang, als een man met een zwaard in zijn rug opdoemt onheilspellende muziek.

Werkt dit? Ja en nee. Vreemd genoeg heeft deze moderne opzet juist weer hetzelfde effect als heel ouderwetse musea, die ook allemaal dezelfde vitrines hadden, met summiere tekstbordjes. De bezoeker dwaalt naar believen rond en bedenkt zelf wat hoogtepunten zijn. De lol hiervan is het zelf speuren en ontdekken van verborgen pareltjes. De muziek-en-film-muur doet echter soms afbreuk aan die fijne doe-het-zelf-ervaring. Terwijl je net een allerleukst miniaapje bestudeert of een snoezig kameeltje, zwelt achter je de spookmuziek aan van de moord met het zwaard.

Maar pareltjes zijn er wel volop. Zo liggen er werken van Jacob van Maerlant (dertiende eeuw). Hij schreef de Spieghel Historiael, een poging om de hele wereldgeschiedenis vanaf de schepping te beschrijven, en Der Naturen Bloeme, waarin álle natuurwetenschappelijke kennis uit zijn tijd moest komen te staan.

De achtergrondinformatie – waarnaar je ook moet zoeken, op sommige digitale bordjes kun je doorklikken – geeft uitleg. Over mensen met één grote voet, die ze als zonnescherm gebruikten, en mensen met zulke kleine mondjes dat ze niet aten maar alleen dronken, met rietjes. Maerlant beschreef zelfs mensen die leefden van de geur van appels.

Het allermooist zijn de kleuren. Citroengeel is het hemelse zonlicht in het miniatuurtje in het beroemde Trivulzio Getijdenboek. Zeegroen en grijsblauw zijn de zee en de harnassen in het zware geschiedeniswerk Chroniques van Jean Froissart. Felrood zijn de mantels van de ridders van de Orde van het Gulden Vlies, op een tekening in het lijvige ‘clubboek’ van deze orde. Kobaltblauw en goud is Maria. En dat al bijna zes eeuwen lang.

Machtige en mooie Middeleeuwen
De Verdieping van Nederland
Willem Alexanderhof, Den Haag. Tot en met 8 januari 2012. Open: di-za 10-17 uur, zo & ma 12-17 uur. Info: 070-31 40 911 of www.deverdiepingvannederland.nl

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer