Home Politiearchief onthult geheimen genocide Guatemala

Politiearchief onthult geheimen genocide Guatemala

  • Gepubliceerd op: 3 september 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Robert-Jan Friele
  • 2 minuten leestijd

In Guatemala worden verloren gewaande archieven van de beruchte Policía Nacional voor het eerst openbaar gemaakt. Tachtig miljoen documenten kunnen een beter inzicht bieden in de dood van zo’n 200.000 Guatemalteken tussen 1962 en 1996.

Kakkerlakken, ratten en vleermuizen bewaakten de laatste jaren de formidabele stapel papier in Guatemala-Stad, eerst door de eigenaar verstopt voor de buitenwereld en daarna vergeten. De ontploffing van een nabijgelegen munitiedepot in de zomer van 2005 leidde tot de herontdekking van de archieven van de Policía Nacional, omdat angstig geworden buurtbewoners direct een inspectie van alle gebouwen eisten.

De ongewenste bewakers werden vervangen door echte en ombudsman Sergio Morales boog zich over de documenten van het omstreden politiekorps. Met zo’n 80 miljoen documenten, die de periode beslaan van 1882 tot 1997, is het politiearchief in Guatemala het grootste dat ooit is gevonden in Latijns-Amerika. Vanwege de duizelingwekkende omvang van het archief kon Morales pas recentelijk zijn eerste bevindingen publiceren.

De medewerkers van de ombudsman die zich – met behulp van buitenlandse regeringen en NGO’s – op de papieren hebben gestort, richten zich vooralsnog op de jaren tussen 1962 en 1996, toen in Guatemala een burgeroorlog woedde. In 1962 begonnen de guerrillastrijders van de URNG (Unidad Revolucionaria Nacional Guatemalteca) hun strijd tegen de regering; op 29 december 1996 werd de vrede getekend. In de tussentijd voerde de Policía Nacional een waar schrikbewind.

Tijdens de burgeroorlog kwamen zo’n 200.000 Guatemalteken om het leven. Van alle slachtoffers was 83 procent van Maya-afkomst. De piek in het aantal doden lag in 1982, toen onder dictator generaal Efraín Ríos Montt hele bergdorpen werden uitgemoord omdat de bewoners ervan de guerrillabeweging zouden helpen.

De ‘Guatemalteekse genocide’ is eerder onderzocht door de Waarheidscommisie die in 1996 onder leiding van de later vermoorde bisschop Juan José Gerardi Conedera werd opgericht. De commissie kreeg echter nooit toegang tot officiële archieven, een van de oorzaken waardoor Ríos Montt niet kon worden aangeklaagd en in 1997 een plek in het parlement kreeg.

De opening van de archieven van de Policía Nacional en de recente overhandiging van legerarchieven aan de Guatemalteekse justitie bieden de bevolking nu niet alleen de kans de namen van anonieme slachtoffers te weten te komen, maar ook wie de daders en hun opdrachtgevers waren.

Op basis van het eerste rapport van Morales zijn al twee ex-politieagenten gearresteerd. De ombudsman neemt een groot persoonlijk risico. Een dag na de presentatie werd Morales’ echtgenote tijdelijk ontvoerd en gemarteld. Daders onbekend. Ook mét geopende archieven blijft Guatemala een duister land.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer