Deze biografie roept net als de hoofdpersoon gemengde gevoelens op. Henk van Osch, die eerder lof oogstte voor zijn boek over D.J. de Geer, gunt Bram Peper ruim vierhonderd pagina’s. Dat is aan de royale kant voor een burgemeester van Rotterdam, hoeveel gerucht hij ook maakte. Gerucht is typerend voor alles wat Peper in zijn leven heeft gedaan. Hij kon geen stap zetten of hij bracht herrie met zich mee. Uit deze halfgelukte biografie rijst een man op met vele oplossingen op zak, die rusteloos op zoek was naar problemen om te lijf te gaan. Ambitieus, getalenteerd, ongelikt, geliefd, verguisd, maar in ieder geval vaak onbegrepen.
Bram Peper werd kort voor het begin van de oorlog in Haarlem geboren. Zijn vader was een communist die na de Hongaarse Opstand (1956) van zijn politieke geloof viel. Na even aan het semi-profvoetbal te hebben geroken, studeerde Bram sociale geografie in Amsterdam en kwam vervolgens terecht in Rotterdam, als medewerker van de socioloog Van Doorn. Al voor zijn promotie werd hij in 1972 lector; drie jaar later volgde een benoeming tot hoogleraar in de economische sociologie. Op dat moment was hij ook al beleidsadviseur bij het ministerie van CRM.
Vanaf 1966 was Peper lid van de Partij van de Arbeid. Hij werd actief in de ‘Steenwijkgroep’, een wetenschappelijke tegenhanger van Nieuw-Links. In 1972 kwam hij in het partijbestuur, waar hij steun gaf aan het idee van een ‘actiepartij’. Tien jaar later werd hij burgemeester van Rotterdam.
Het begin van zijn ambtelijk verblijf in de Maasstad was al niet florissant. De meerderheid van de raad had zich uitgesproken voor Schelto Patijn, een advies dat de commissaris der koningin had gevolgd. Maar het CDA/PvdA-kabinet dreef de benoeming van Peper door. Hij bracht in Rotterdam veel tot stand; tegelijk stapelden de kleine en grote conflicten zich op. Het einde in 1998 was evenmin zonder rumoer. Weliswaar ging hij weg vanwege een bevordering: hij werd minister van Binnenlandse Zaken in Kok II (‘Paars II’). De Rotterdamse affaire rond zijn oncontroleerbare declaraties, die hem achtervolgde en zou dwingen af te treden, was toen echter al begonnen. Als hij de Coolsingel niet voor Den Haag had verruild, had hij niet als minister, maar als burgemeester moeten aftreden. En dan is het nog de vraag of hem zonder de vermaledijde kwestie van de ontbrekende bonnetjes, waarover Van Osch oeverloos uitweidt, een lang ministersleven beschoren was geweest. Zijn conflicten met minister-president Wim Kok over bijna alles waar ruzie over te maken viel, rechtvaardigen de conclusie dat hij zich in de Trèveszaal met anderhalf jaar nog knap lang staande heeft gehouden.
Zoveel kwaliteiten, zoveel gedonder. Peper had het moeilijk met iedereen: van verraderlijke interviewers en politiek concurrenten tot echtgenotes en vriendinnen die pardoes een baby kregen om hem een huwelijk op te dringen. En hij bedoelde het toch zo goed.
Er staat veel lezenswaardigs in dit boek, vooral over de wetenschapper en de essayist Peper in een tijd waarin politiek en wetenschap nog een vruchtbare symbiose aangingen. De man kon ontzettend veel, mits hij tot orde en redelijkheid werd gedwongen. Van Osch is op zijn best als hij schrijft over de beschouwelijke kant van Peper. Als biograaf wordt hij daar ook het minst gehinderd door zijn problemen met het structureren van zijn betoog. De andere Peper, het ongeleide projectiel, had beter een biograaf met wat minder bewondering kunnen treffen. In een kritischer analyse zouden Pepers boeiende tegenstrijdigheden niet onder zo’n enorme berg smoezelige bonnetjes, en het door ‘Bram Ongeduld’ geclaimde gelijk in die affaire, zijn bedolven.
Henk van Osch, Bram Peper, man van contrasten 512 p. Boom, € 24,90
Dit artikel is exclusief voor abonnees
