Home Dossiers Middeleeuwen Op reis door middeleeuws Brabant

Op reis door middeleeuws Brabant

  • Gepubliceerd op: 17 jun 2022
  • Update 07 dec 2023
  • Auteur:
    Steven de Boer
Reizen door middeleeuws Brabant
Banner Middeleeuwen
Dossier Middeleeuwen Bekijk dossier

Hoe reisde een middeleeuwer van Breda naar Münster en hoeveel tijd kostte dat? Het antwoord op die vragen is te vinden in een historische online routeplanner. Onderzoekers van Europese universiteiten zijn bezig de Noord-Europese routes van 1350 tot 1650 in kaart te brengen. Inmiddels doet ook Brabant daaraan mee. Lokale historici verbeteren de kaart en brengen de provinciale geschiedenis tot leven.

Toen projectleider Wouter Loeff van Erfgoed Brabant vorig jaar het project tegenkwam, zag hij dat het Noord-Brabantse gedeelte van de kaart nog niet helemaal kloppend was. Hij nam contact op met het onderzoeksteam en peilde belangstelling voor het project bij lokale heemkundekringen. Die reageerden enthousiast. ‘Lokale historici zien het meteen als er iets niet klopt. Wij kunnen als Erfgoed Brabant een mooie tussenpositie innemen tussen lokale kennis en de Europese universiteiten.’

Meer lezen over de Middeleeuwen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Inmiddels telt het Brabantse team ongeveer dertig mensen: een mix van lokale enthousiastelingen en academici. Ook wilde Loeff jongeren bij het project betrekken: ‘In Brabant kun je geen geschiedenis studeren, dus is het lastig om jonge mensen voor erfgoed enthousiast te maken. We werken met vier stagiairs, die niet alleen naar de historici luisteren, maar ook zelf input hebben in de discussies. Zo brengen we verschillende generaties bij elkaar.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Plunderende Gelderlanders

De online kaart begon als digitalisering van Hansische Handelsstraßen, een atlas uit 1962 met handelsroutes tussen Hanzesteden. Inmiddels zijn de mogelijkheden van de kaart sterk uitgebreid. Naast land- en waterwegen laat de kaart informatie zien over tolgelden, veerboten en jaarmarkten. Een ingebouwde routeplanner geeft een ruwe schatting van de afstand en reistijd tussen twee plaatsen. Die reisduur is gebaseerd op de gemiddelde snelheid en maximale dagelijkse afstand van verschillende reismethodes, zoals te voet en te paard. Als je in 1500 als handelaar de 228 kilometer van Breda naar Münster wilde reizen, dan deed je daar ongeveer zes en een kwart dag over. Onderweg moest je tweemaal op de veerboot stappen: over de Maas bij Grave en over de Rijn bij Emmerich, waar je ook tol betaalde.

Viabundus project laat reizen door middeleeuws Brabant zien.
Viabundus project laat reizen door middeleeuws Brabant zien.

Loeff en zijn team bieden op hun website artikelen aan over het reizen in de premoderne tijd. Wie betaalde eigenlijk voor wegen? En wat kwam je onderweg zoal tegen? Volgens Loeff valt er veel te leren over het onderwerp: ‘Als je rond 1500 in Veghel woonde, was het niet gek om mensen uit Keulen tegen te komen. Maar je kon ook plunderende Gelderlanders op je pad treffen; het reizen was niet altijd veilig. Herbergen boden een plek om bij te komen en inlichtingen te winnen.’

Ook deed hij nieuwe ontdekkingen: ‘Een archeologe vertelde me dat mensen in de Middeleeuwen anders liepen dan wij nu doen. Uit opgravingen blijkt dat middeleeuwse schoenen zeer dunne zolen hadden. Ze deed een aantal experimenten waaruit blijkt dat je met die dunne zolen je voetspieren anders inzet, waardoor je anders loopt.’

Historische personages

Het project is nog lang niet klaar. In september volgt er een grote update waarin Finland aan de kaart wordt toegevoegd en de historische Brabantse wegen worden verbeterd. Loeff heeft genoeg ideeën voor de toekomst: ‘We richten ons nu vooral op zaken om het reizen heen, maar we zouden meer naar de reiziger zelf willen kijken. Wie reisde er eigenlijk over deze wegen? Het zou bijzonder zijn om concrete historische personages te kunnen identificeren. Dat biedt een mooie ingang tot het leven van alledag.’

Het Nederlandse deelproject wordt gecoördineerd door Maartje A.B. vanuit de Radboud Universiteit in Nijmegen. 

Dossier Middeleeuwen

Een grijsaard wordt bestolen in de Middeleeuwen
Een grijsaard wordt bestolen in de Middeleeuwen
Recensie

Dievenland: boek over oplichters en moordenaars in de Middeleeuwen

Janna Coomans schreef een levendig boek over middeleeuwse criminelen. Ook bij relatief lichte vergrijpen dreigden voor hen strenge straffen. Toch eindigde niet iedereen aan de strop of met zijn hoofd op het hakblok.  In aflevering 51 van de Historische BoekenCast vertelt Janna Coomans over haar onderzoek. Voor Dievenland gebruikte Janna Coomans tot nu toe onbekende...

Lees meer
Broers vechten om het hertogdom Gelre
Broers vechten om het hertogdom Gelre
Artikel

Broers vechten om het hertogdom Gelre

Jarenlang vochten de broers Reinald en Eduard om de macht in het hertogdom Gelre. Daarmee maakten ze niet alleen elkaars leven tot een hel, maar ook dat van iedereen die op hun land leefde. Er was sprake van ‘burger-moorden, dood-slaen, hangen, drenken en andere boosheden meer’.  Gelderland was een bloedbad, in 1354. Veluwse boeren trokken...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Tijdens de Slag bij Ane verpletterde een boerenleger de edelen
Tijdens de Slag bij Ane verpletterde een boerenleger de edelen
Artikel

Tijdens de Slag bij Ane verpletterde een boerenleger de edelen

In de dertiende eeuw werd bij het buurtschap Ane in Overijssel een bloederige veldslag uitgevochten tussen boeren en edelen. Tot ieders verbazing hakten de Drenten de zwaarbewapende ridders van de bisschop van Utrecht in de pan. Op 28 juli 1227 opende het leger van Otto van Lippe, de bisschop van Utrecht, bij Ane de aanval...

Lees meer