‘Nederland is in oorsprong een republiek. Willem I werd door een kunstje koning.’ N. Oostindier onderschrijft de stelling van deze maand: ‘Nederland zou net als in de Gouden Eeuw een republiek moeten zijn.’ Hij is in de minderheid. Van de 124 deelnemers aan het forum is 44 procent het eens en 52 procent oneens met de stelling.
Volgens J.J. Kloosterman is het verschil tussen de huidige constitutionele monarchie en de zeventiende-eeuwse Republiek klein: ‘De Nederlandse Republiek van de zeventiende eeuw had al een vleugje monarchie in de vorm van het Huis van Oranje. Dat is tegenwoordig eigenlijk niet anders.’ J. Krul is het daarmee eens. ‘De Republiek had ook een Oranje aan het roer staan. Daarom zie ik er de toegevoegde waarde niet van om van Nederland weer een republiek zoals in de Gouden Eeuw te maken.’
Zou dat wel gebeuren, dan werd volgens M.T. van Dalen de politieke-besluitvorming nog trager dan die nu al is. ‘In de Gouden Eeuw had elk gewest vetorecht. Bovendien hadden gewone burgers geen inspraak.’ Ook A.J.W. Wuite wijst op het gebrekkige democratische karakter van de Republiek. ‘De niet- gekozen stadhouder had een grote invloed op het bestuur, al kon hij naar believen door de verenigde vergadering van de Staten-Generaal voor kortere of langere tijd aan de kant worden gezet. Bovendien hoefde hij niet stadhouder te zijn van alle provincies. Dit historisch gegroeide systeem kan in onze tijd niet meer werken.’
Daar denkt J.M. Pieters heel anders over. Hij wijst op het Eerste Stadhouderloze Tijdperk, dat begon nadat Johan de Witt met de Engelsen was overeengekomen dat de minderjarige prins Willem III nooit stadhouder zou worden. ‘Dat waren nog eens tijden. Werkelijke democratie en ware vrijheid,’ schrijft Pieters. Net als veel andere respondenten die de stelling onderschrijven, vindt hij de monarchie ondemocratisch en niet passend bij een modern land. ‘Natuurlijk moet de republiek van de zeventiende eeuw worden hersteld. De monarchie is een feodaal anachronisme, strijdig met artikel 1 van de grondwet,’ schrijft Paul Rosekrans.
Volgens J. Snel daarentegen is een koning(in) ‘broodnodig als tegenwicht tegen de huidige regenten, die net als hun voorgangers tijdens de Republiek alle macht bij zichzelf concentreren’. J. Kwakman ziet nog een ander voordeel van de monarchie: ‘Hoe zouden anders al die roddelbladen vol moeten komen? Toch niet met die saaie regententypes!’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
