In de eerste decennia voor onze jaartelling woonde in het latere Nederland een mengelmoes van migranten. Dat maakt archeoloog Julie Van Kerckhove duidelijk aan de hand van aardewerken resten, met name uit de buurt van Tiel.
Dit artikel krijgt u van ons cadeau
Wilt u ook toegang tot HN Actueel? Hiermee leest u dagelijks geschiedenisverhalen met een actuele aanleiding op onze website en ontvangt u exclusieve nieuwsbrieven. U kunt de eerste maand onbeperkt lezen voor € 1,99. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.
‘Mensen bewogen toen alle kanten op,’ vertelt Van Kerckhove. ‘Naar het huidige Tiel kwamen mensen uit het westelijke kustgebied, uit noordelijk Nederland, en ook uit de Duitse Lippe-regio (in Noordrijn-Westfalen, red). Aardewerkscherven uit opgravingen laten dat zien, want die blijken gemaakt van klei uit die verschillende gebieden. En omdat het om heel veel alledaags aardewerk gaat, is het niet aannemelijk dat het hier via handel is gekomen. Het is meegenomen door groepen mensen die naar Tiel zijn gemigreerd.’
Meer historisch nieuws lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Op de komst van de Romeinen naar het latere Nederland volgde chaos. Die begon met veroveringen door Caesar, die hier in de jaren 50 v.Chr mogelijk veel inwoners doodde. ‘Daarna kwam de migratie op gang,’ zegt Van Kerckhove. ‘Misschien niet meteen, want het is moeilijk om de scherven heel precies te dateren. Maar rond 30 v.Chr. hebben we duidelijke aanwijzingen voor de komst van nieuwe mensen. Mogelijk hebben de Romeinen dat georganiseerd. Ze hebben het in ieder geval goed gevonden.’
Wie waren de Bataven?
In de decennia voor onze jaartelling kwamen de Bataven naar het Nederlandse rivierengebied. Dat suggereren Romeinse teksten. Maar wie waren dat, die Bataven? Van Kerckhoves onderzoek suggereert, samen met ander archeologisch werk, dat van één volk geen sprake was. ‘De nieuwkomers kwamen in die jaren echt van allerlei kanten. Mogelijk was er daarna sprake van etnogenese.’ Dat zou betekenen dat er na de migratie iets een van eenheid ontstond, dat we mogelijk een volk kunnen noemen.
Van Kerckhove trekt haar conclusies, die ze recent beschreef in het tijdschrift Germania, uit een combinatie van analyses. ‘Ik heb onder meer scherven opnieuw gebakken, op verschillende temperaturen, en gekeken hoe ze verkleurden. Die verkleuring is namelijk afhankelijk van de samenstelling van de klei. Door dat soort onderzoek kon ik achterhalen waar de klei vandaan kwam, en dus ook wat de herkomst was van de nieuwe bewoners.’
Van Kerckhove bekeek materiaal uit Tiel, maar in depots liggen nog veel meer scherven te wachten op onderzoek. ‘Ik ben nu bezig met materiaal dat is gevonden in Nijmegen, en dat blijkt afkomstig uit weer andere gebieden. Er heeft hier in de vroege Romeinse tijd echt een mengelmoes van mensen gewoond. Ook in de eerste decennia na Christus was er nog behoorlijk wat migratie.’
Openingsbeeld: Castellum Valkenburg, reconstructie door Mikko Kriek.
