Tijdens de Tweede Wereldoorlog redde de Nederlandse Jan Zwartendijk als consul in Litouwen het leven van duizenden Joden door ze visa voor Curaçao te verlenen. Dat staat beschreven in De rechtvaardigen, het laatste boek van Jan Brokken. Na de oorlog kreeg Zwartendijk van de Nederlandse regering geen lintje, maar een reprimande omdat hij zich niet aan de regels had gehouden. Ook dát staat beschreven in Brokkens boek.
Daarom opperde D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma om de nabestaanden van Zwartendijk excuses aan te bieden. Minister Stef Blok reageerde snel per brief: ‘Jan Zwartendijk verdiende geen reprimande zoals die naar de veronderstelling van Jan Brokken in zijn boek heeft plaatsgevonden in 1964. Als dit is gebeurd, was dat volstrekt ongepast en zijn ruimhartige excuses op hun plaats.’
Brokken is niet onder de indruk. ‘Sjoerdsma had de vragen nog maar net ingediend of de minister reageerde. De oorzaak is makkelijk aan te wijzen: het was voorpaginanieuws in de meeste Israëlische kranten. “Dutch diplomat was punished for saving Jews in the Holocaust, new book reveals,” schreef The Times of Israel. Daarin werd ook gememoreerd dat Joseph Luns destijds minister van Buitenlandse Zaken was, “who later became head of the NATO”. Ik denk dat ze bij BZ dit brandje snel wilden blussen.’
Ook Bloks voorbehoud – ‘Als dit is gebeurd’ – vindt Brokken opmerkelijk. ‘Feitelijk gaan de excuses gepaard met een sneer naar mij. De minister heeft het boek niet gelezen. Anders zou hij hebben ingezien dat mijn bron de familie Zwartendijk is. Er wordt nu dus een excuus aan de familie gemaakt met als voorbehoud: als u niet tegen Jan Brokken gelogen hebt. Ik heb uitputtend onderzoek gedaan, er valt niets in te brengen tegen mijn bewijsvoering. Als er nog een excuus moet worden gemaakt, dan is dat aan mij. Maar goed, gezien wat Jan Zwartendijk is aangedaan, had ik ook weinig anders verwacht. Ik geloof niet dat het ministerie ook maar iets van die excuses meent. Ze moeten zich daar in Den Haag nog steeds schamen.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
