Hoogleraar Beatrice de Graaf bewondert Wilhelmina van Pruisen, de moeder van koning Willem I. Volgens De Graaf is er te weinig oog voor haar verdiensten.
Wanneer werd u getroffen door Wilhelmina van Pruisen, echtgenote van stadhouder Willem V, moeder van hun drie kinderen?
‘Ik stuitte op haar brieven in het archief in Darmstadt, en in het Koninklijk Huisarchief. Daar zit ik geregeld voor mijn onderzoek naar de ontwikkeling van Europese veiligheidsregimes tussen 1815 en 1914. Als vanzelf ga ik soms verder terug in de tijd en zo trof ik de brieven van Wilhelmina van Pruisen (1751-1820).’
Wat raakte u in haar?
‘Wilhelmina was een energieke, intelligente vrouw, die uiterst vasthoudend heeft geijverd voor behoud van de Oranje-belangen. Ze trok er in haar koets op uit om haar uitgebreide netwerk aan te wenden indien ze dit nodig achtte. Eind achttiende eeuw woedde een hevige strijd tussen de patriotten en orangisten, maar bang was ze allerminst. Beroemd is de legende dat ze in 1787 door de patriotten werd aangehouden bij Goejanverwellesluis terwijl ze op weg was naar Den Haag om de macht van haar echtgenoot te herstellen. De stadhouder was afgezet door de Staten als kapitein-generaal van de troepen, maar zij liet het er niet bij zitten. Nadat haar doortocht was geblokkeerd, haalde Wilhelmina haar broer Frederik van Pruisen over om in grijpen. Dankzij de Pruisische inval werd de Oranje-macht gerestaureerd.’
Ze was een kundig diplomate.
‘Ze was een machtige vrouw, dat is in de geschiedschrijving onderschat. Recent werd bekend dat Wilhelmina waarschijnlijk staat afgebeeld – als de godin van de vrede nota bene – op de Branderburger Tor in Berlijn. Ze verdient een eigen biografie.’
‘Ze verdient een eigen biografie’
Een groot staatsvrouw.
‘Het leuke vind ik dat ze ook een uiterst toegewijde moeder was. Uit haar brieven blijkt dat ze zeer betrokken was bij haar gezin. Zelf groeide ze op aan het nogal hedonistische hof van haar oom in Berlijn, met een moeder die haar opvoeding uitbesteedde aan gouvernantes. Wilhelmina werd wellicht juist daardoor een vrome protestante; van overdaad en overspel moest ze niets hebben. De opvoeding van haar kinderen hield ze strak in eigen hand. Ze was een soort “hockeymoeder”, zat overal bovenop. Toen ze ontdekte dat haar zoon Willem buitenechtelijke kinderen had, schreef ze hem: “Waar ben je mee bezig, stop daar onmiddellijk mee!” Maar tegelijkertijd spoorde ze hem aan voor de kinderen te betalen en ze te laten dopen. Ze was streng, maar rechtvaardig en barmhartig.’
Wat is haar grootste wapenfeit?
‘Ze was de kingmaker van haar zoon.’
Kent haar leven ook dieptepunten?
‘Na de Bataafse Opstand in 1795 moest de familie uitwijken naar Engeland. Ze waren vrijwel alles kwijt, maar anders dan haar echtgenoot hield ze de moed erin.’
Ziet u parallellen met uw eigen leven?
‘Bij lezing van haar brieven moest ik soms denken aan mijn grootmoeder. Net als Wilhelmina was mijn oma een gelovige vrouw, en een echte mater familias, die zich zeer actief met haar kinderen en kleinkinderen bemoeide. Ze was streng, maar ook heel gul en barmhartig.’
Alies Pegtel is historicus en journalist.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
