Slechts een kleine minderheid van de slaven in de laatmiddeleeuwse koninkrijken Aragon en Castilië was zwart; de meeste slaven waren afkomstig van het Iberisch Schiereiland. Toch beeldden dertiende- en veertiende-eeuwse kunstenaars slaven meestal af met een zwarte huidskleur. Volgens nieuw onderzoek deden ze dat om de morele verschillen tussen slaven en vrije mensen te benadrukken.
Dit artikel krijgt u van ons cadeau
Wilt u ook toegang tot HN Actueel? Hiermee leest u dagelijks geschiedenisverhalen met een actuele aanleiding op onze website en ontvangt u exclusieve nieuwsbrieven. U kunt de eerste maand onbeperkt lezen voor € 1,99. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.
Pamela Patton, directeur van de Index of Medieval Art aan de Princeton-universiteit, bestudeerde christelijke kunst uit Iberië om een beeld te schetsen van de slavernij in de late Middeleeuwen. Tijdens haar onderzoek vond ze opvallend veel afbeeldingen van zwarte slaven. In christelijke manuscripten uit de dertiende eeuw hadden slaven vaak een zwarte huidskleur, terwijl de eerste slaven uit de sub-Sahara pas aan het eind van de veertiende eeuw naar Spanje werden vervoerd.
Meer lezen over slavernij? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Symbool voor zonde
West-Afrikanen werden in Iberië vooral als slaaf afgebeeld, en in verhalen en tekeningen waren slaven meestal zwart. Als belangrijkste voorbeeld noemt Patton de Cantigas de Santa María, een gedichtenbundel uit de dertiende eeuw. De gedichten zijn omlijst met verhalen en afbeeldingen waarop slaven op stereotiepe wijze zijn afgebeeld: naast een zwarte huidskleur hebben de mannen krullend haar, bleke lippen en witte nagels.
In een van de tekeningen geeft een jaloerse schoonmoeder een zwarte slaaf de opdracht om met haar schoondochter naar bed te gaan. De dochter en slaaf worden ter dood veroordeeld, maar uiteindelijk wordt alleen de dochter door Maria van de brandstapel gered. Volgens Patton laten dit soort afbeeldingen zien dat laatmiddeleeuwse kunstenaars christelijke zonde en gevaar aan ‘zwartheid’ koppelden. De kunstwerken waren geen afspiegeling van de realiteit, maar dienden als symbool voor de morele en culturele dreiging die uitging van Afrikaanse volken.
Patton denkt dat kunstenaars door deze stereotypering bovendien bijdroegen aan de rechtvaardiging van het tot slaaf maken van zwarte mensen. Het associëren van West-Afrikanen met vijandschap en zonde zorgde voor een sterke beeldvorming onder de Iberische bevolking. Toen er in de vijftiende eeuw steeds meer mensen uit West-Afrika naar Iberië werden vervoerd, was het voor de inwoners een logisch idee dat zij als slaaf moesten werken.
