Home Met de pont

Met de pont

  • Gepubliceerd op: 17 maart 2020
  • Laatste update 11 apr 2023
  • Auteur:
    Annegreet van Bergen
  • 4 minuten leestijd
Met de pont

Voor reizigers vormen waterwegen grote barrières. Gelukkig zijn er steeds slimmere veerponten ontwikkeld. In de Randstad maken ze zelfs een ware revival door en fungeren ze als busdiensten, zo merkt Annegreet van Bergen.

Wanneer ik voor een veerpont sta te wachten, hoor ik in gedachten vaak Drs. P.: ‘Ik breng de mensen heen, ik breng anderen weer terug./ Mijn pont is als het ware ongeveer een soort van brug./ En als de pont zo lang was als de breedte van de stroom,/ dan kon hij blijven liggen, zei me laatst een econoom./ Maar dat zou dan weer lastig zijn voor het rivierverkeer./ Zodoende is de pont dus kort en gaat hij heen en weer./ Heen en weer, heen en weer.’

Ook al woon ik vlak bij de IJssel en zijn er diverse veerponten in de buurt, toch gebruik ik maar zelden een pont. Net als bijna alle andere Nederlanders steek ik meestal via een brug het water over. De veerpont is aan het verdwijnen. Volgens de Vereniging Vrienden van Voetveren zijn er nog pakweg 300 overzetveren Nederland. In talrijke gevallen heeft men het advies van de econoom uit het lied van Drs. P. opgevolgd en is de pont vervangen door een hoge of beweegbare brug, zodat het ‘rivierverkeer’ er geen last van heeft. Of door een tunnel. In dat laatste geval wordt de scheepvaart al helemaal geen strobreed in de weg gelegd.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Veel veerponten uit mijn jeugd zijn verdwenen. Zoals de pont over het Twentekanaal, niet ver van mijn ouderlijk huis in Enschede. Die werd in augustus 1959 uit de vaart genomen, omdat toen de door Duitsers opgeblazen brug – bijna vijftien jaar na de oorlog – herbouwd was.

Nederland telt nog 300 overzetveren

Veel later, en ook op een andere manier, verdween de Hempont uit mijn leven. Met die pont staken wij het Noordzeekanaal over wanneer we met onze lelijke eend vanuit Enschede naar mijn oma in Krommenie gingen. Het was de enige manier om vanuit Amsterdam in de Zaanstreek te komen. In 1959 werden er per dag 5800 auto’s met de pont overgezet. Zo’n overtocht duurde een poos en vaak moest je ook nog lang op je beurt wachten. Reden voor de gemeentebesturen van Amsterdam en Zaandam om de allereerste Dam tot Damloop te organiseren: een wedstrijd wie het snelst vanaf de Dam in Zaandam op de Dam in Amsterdam was. Met deze ludieke actie vroegen de gemeentes de rijksoverheid haast te maken met een tunnel onder het Noordzeekanaal. Die tunnel kwam er. In 1966 was de Coentunnel gereed en in het vervolg reden wij door die tunnel naar Krommenie.

Sinds mensenheugenis vormen waterwegen grote barrières voor wie over land reist. Zonder bruggen is dat bijna geen doen. Van de verhalen van Xenophon herinner ik me weinig, maar uit mijn gymnasiumtijd weet ik nog wel dat vooruitgeschoven posten om de haverklap op zoek waren naar ‘doorwaadbare plaatsen’ in rivieren. Van een veerpont was geen sprake. Die was alleen weggelegd voor de schimmen van de overledenen. Die moesten de rivier de Styx oversteken om in het dodenrijk rust te vinden. Tegen betaling van een obool roeide de veerman, Charon, hen in zijn boot naar de Hades.

Ook in het echt bestonden veerponten eeuwenlang uit roeiboten. Een belangrijke technische innovatie was de gierpont. Deze pont hangt aan een lange kabel en maakt op een slimme manier gebruik van de kracht van het stromende water. Door de pont schuin op de stroom te draaien kan de veerbaas deze naar de overkant laten zwenken.

Zaltbommel had waarschijnlijk de primeur van deze gierpont. In elk geval kreeg Pieter Gabrielsz Croon in 1600 octrooi op deze vinding. In Zaltbommel raakte het veer echter in onbruik, terwijl de Nijmegenaar Hendrick Heuck in 1657 het principe verbeterde. Diens naam staat op borden met toeristische informatie aan de oevers van weinig bevaren rivieren als Weser en Elbe, waar gierponten nog steeds in gebruik zijn.

Overigens beleeft in de drukke Randstad de veerpont een revival. Zo vaart de Hempont nog steeds, alleen niet meer voor het doorgaande verkeer. Achter het Amsterdamse Centraal Station is het drukker dan ooit met veerponten die voetgangers en (brom)fietsers gratis vanuit het centrum naar het steeds hippere Noord brengen.

In Rotterdam bestaat er sinds 1999 een bootdienst die de stad over water met de Drechtsteden verbindt. Deze Fast Ferry werd in 2004 omgedoopt in Waterbus. Terecht: het is in feite een gewone bus, waar voetgangers en fietsers in- en uitchecken met hun OV-chipkaart. Zonder last van files of ander oponthoud reizen ze in vliegende vaart over het water. Deze innovatie laat zien dat waterwegen niet alleen barrières, maar ook voortreffelijke transportaders zijn.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 4 - 2020

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer