Was P.J. Meertens (1899-1985) een nazi en een pedofiel? In 2005 uitte socioloog Hans Derks dergelijke beschuldigingen aan het adres van deze ‘onderzoeker van het volkseigene’. Een commissie van drie hoogleraren boog zich over de beschuldigingen.
Het Meertens Instituut, beroemd geworden dankzij de romanserie Het Bureau van J.J. Voskuil, mag zijn naam behouden. Dit is de slotconclusie van de commissie die door de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW) was ingesteld. De ‘Commissie van Drie’ bestond uit de hoogleraren Hermann von der Dunk, Johannes Houwink ten Cate en Ido de Haan. Hun conclusie is op 20 oktober gepresenteerd.
Overigens betekent deze uitkomst niet dat Meertens ook meteen ‘goed’ was. In de warrige dagboeken van Meertens duiken verschillende bedenkelijke passages op. ‘De Shoah is voor de Duitsers oneindig veel pijnlijker voor de Joden,’ zou hij ergens geschreven hebben. Bovendien had hij wel degelijk contacten met SS-officieren en onderhield hij een homoseksuele (maar géén pedoseksuele) relatie met een nationaal-socialistische jongeling.
Volgens commissievoorzitter Von der Dunk heeft de socioloog Hans Derks vooral de ‘foute’ kanten van Meertens benadrukt en de ‘goede’ kanten achterwege gelaten.‘Meertens heeft ook zijn afschuw uitgesproken van djodenvervolging en schreef later voor de verzetskrant De Vonk. Hij is nooit lid geweest van de NSB en heeft niemand verraden.’
Tijdens de presentatie van het rapport ging het al snel niet meer om de nazisympathieën van P.J. Meertens, maar om de ‘nieuwe zuiveringsgolf’, die ook al over Jan Campert en Pieter Debye heen is gespoeld. Barbara Henkes, die een biografisch boek schreef over het Meertens Instituut, verzuchtte: ‘Ik dacht dat we die tijd van goed en fout nu wel hadden gehad.’ Ook Hans Blom, de directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD), uitte kritiek op het rapport: ‘Het is de commissie niet gelukt om oordeel en analyse van elkaar gescheiden te houden. Integendeel, zij heeft de beide zaken samengevoegd.’
Nu de naam van Het Bureau is behouden, is het wellicht een goed idee om organisaties niet meer naar mensen te vernoemen. Want wie in iemands dagboeken neust, vindt altijd wel iets dubieus.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
