Home Meertens Instituut mag blijven

Meertens Instituut mag blijven

  • Gepubliceerd op: 16 jul 2009
  • Update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Guido van Hengel

Was P.J. Meertens (1899-1985) een nazi en een pedofiel? In 2005 uitte socioloog Hans Derks dergelijke beschuldigingen aan het adres van deze ‘onderzoeker van het volkseigene’. Een commissie van drie hoogleraren boog zich over de beschuldigingen.

Het Meertens Instituut, beroemd geworden dankzij de romanserie Het Bureau van J.J. Voskuil, mag zijn naam behouden. Dit is de slotconclusie van de commissie die door de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW) was ingesteld. De ‘Commissie van Drie’ bestond uit de hoogleraren Hermann von der Dunk, Johannes Houwink ten Cate en Ido de Haan. Hun conclusie is op 20 oktober gepresenteerd.

Overigens betekent deze uitkomst niet dat Meertens ook meteen ‘goed’ was. In de warrige dagboeken van Meertens duiken verschillende bedenkelijke passages op. ‘De Shoah is voor de Duitsers oneindig veel pijnlijker voor de Joden,’ zou hij ergens geschreven hebben. Bovendien had hij wel degelijk contacten met SS-officieren en onderhield hij een homoseksuele (maar géén pedoseksuele) relatie met een nationaal-socialistische jongeling.

Volgens commissievoorzitter Von der Dunk heeft de socioloog Hans Derks vooral de ‘foute’ kanten van Meertens benadrukt en de ‘goede’ kanten achterwege gelaten.‘Meertens heeft ook zijn afschuw uitgesproken van djodenvervolging en schreef later voor de verzetskrant De Vonk. Hij is nooit lid geweest van de NSB en heeft niemand verraden.’

Tijdens de presentatie van het rapport ging het al snel niet meer om de nazisympathieën van P.J. Meertens, maar om de ‘nieuwe zuiveringsgolf’, die ook al over Jan Campert en Pieter Debye heen is gespoeld. Barbara Henkes, die een biografisch boek schreef over het Meertens Instituut, verzuchtte: ‘Ik dacht dat we die tijd van goed en fout nu wel hadden gehad.’ Ook Hans Blom, de directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD), uitte kritiek op het rapport: ‘Het is de commissie niet gelukt om oordeel en analyse van elkaar gescheiden te houden. Integendeel, zij heeft de beide zaken samengevoegd.’

Nu de naam van Het Bureau is behouden, is het wellicht een goed idee om organisaties niet meer naar mensen te vernoemen. Want wie in iemands dagboeken neust, vindt altijd wel iets dubieus.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Dordrecht tijdens de Sint-Elisabethsvloed
Dordrecht tijdens de Sint-Elisabethsvloed
Nieuws

Steden waren ongezond voor middeleeuwse boeren 

Toen het huidige Nederland vanaf de late Middeleeuwen verstedelijkte, nam het aantal mensen met luchtwegproblemen toe. Niet alleen in de stad, maar ook op het platteland. Dat blijkt uit het proefschrift The air we breathe, waarop Maia Casna onlangs in Leiden promoveerde. Casna onderzocht botten uit de periode 470-1850 op sporen van onder meer chronische...

Lees meer
Natuurbeschermers door Kristian Mennen
Natuurbeschermers door Kristian Mennen
Interview

‘Activisten kochten zelf natuurgebieden om ze te beschermen’

Tussen 1930 en 1960 stagneerde de natuurbescherming in Nederland. Door verschillende crises en de Tweede Wereldoorlog was de Nederlandse natuur onderaan de politieke agenda beland. In Natuurbeschermers beschrijft natuurhistoricus Kristian Mennen activisten die zich niet uit het veld lieten slaan en aandacht bleven vragen voor de Nederlandse flora en fauna.  Wanneer kwam er aandacht voor...

Lees meer
Troepen van Hamas
Troepen van Hamas
Artikel

Israël financierde Hamas: de vijanden hadden elkaar nodig

Rechtse Israëlische politici en Hamas hebben elkaar groot gemaakt, schrijft journalist Maurice Blessing. Beide partijen hadden elkaar jarenlang nodig om aan de macht te blijven. Tot voor kort ondersteunden Israëlische regeringen Hamas daarom zelfs financieel. Toen Israël in 1967 de Westoever en Gazastrook veroverde, besloot het de Moslimbroederschap te steunen, een antikoloniale beweging die zich...

Lees meer
Presentatie van het nieuwe nationaal embleem van Syrië
Presentatie van het nieuwe nationaal embleem van Syrië
Artikel

Syrië verwijst met hernieuwd symbool naar legendarische veldslag

Nu dictator Bashar al-Assad is verjaagd, presenteert Syrië een herontwerp van het nationale symbool: een gouden adelaar. Daarmee wil interim-president Ahmed al-Sharaa ‘een brug slaan tussen het verleden en de toekomst’. Met de adelaar verwijst hij naar een beroemde slag in 634 toen moslims de Byzantijnen versloegen en Damascus veroverden. Aan het begin van de...

Lees meer