Toevallig zat ik donderdag 19 november enkele uren in de auto, zodat ik via Radio 1 de verkiezing van Herman van Rompuy tot de eerste president van de Europese Unie op de voet heb kunnen volgen. Daarbij viel mij vooral op dat er over die verkiezing en over de Europese Unie niets positiefs werd opgemerkt.
Dat was maar zeer ten dele het gevolg van het feit dat Balkenende het niet werd. Wel noopte die teleurstelling de radiojournalisten tot een maximale kleinering van de werkzaamheden van de nieuwe president. Wij Nederlanders konden uiteindelijk tevreden zijn dat onze minister-president het niet was geworden, omdat dat betekende dat de Belgische premier een nog grijzere muis was dan hij.
Zowel de journalisten als de Nederlandse politici die aan het woord kwamen waren kritisch gestemd over de benoemingsprocedure van de president. Die zou veel democratischer moeten. Niemand merkte op wat een bijzondere zaak het was dat de Europese Unie een president heeft gekregen. Evenmin kwam iemand op het idee dat het ‘Europese project’ een spectaculair succes is geworden. Elke historische dimensie ontbrak bij het kleinschalige, kritische geneuzel.
Deze hele instelling – karakteristiek voor het Nederlandse opinieklimaat als het de Europese Unie betreft – lijkt mij al een uitstekende reden om geen Nederlandse regeringsleider te benoemen tot eerste president. Een ruime meerderheid van de Nederlandse kiezers stemde in juni 2005 tegen de voorgestelde nieuwe institutionele arrangementen van de Unie.
De regering betoonde zich toen volstrekt incompetent in haar bestrijding van de leugenachtige propaganda van de tegenstanders van de zogenoemde Europese Constitutie, die helemaal geen constitutie was. In de volgende jaren deed Balkenende telkens op bangige wijze alsof hij de eurocritici graag ter wille was, in plaats van op assertieve wijze duidelijk te maken dat Nederland zich blijvend aan het Europese project heeft gecommitteerd.
Wie zich nog herinnert op welk een serviele wijze Balkenende en De Hoop Scheffer ooit voor dag en dauw het Oval Office betraden, weet trouwens dat onze primaire loyaliteit in Washington ligt en niet in Brussel. Wie weet hebben Merkel en Sarkozy de beelden van dat bezoek nog eens met afschuw bekeken, voor zij besloten voor Van Rompuy te gaan.
Nederland staat met zijn rug naar Europa en dat kan van België niet worden gezegd. België stuurt politiek zwaargewichten naar het Europese parlement, Nederland niet. Onze zwaargewichten navelstaren aan het Binnenhof.
De bezwaren tegen het ondemocratische karakter van de verkiezing van de nieuwe president leken mij moraliserende onzin, die niet getuigde van veel besef van de politieke realiteit. De critici vonden dat regeringsleiders met belangstelling voor de post zich zouden moeten onderwerpen aan een publieke sollicitatieprocedure. Gezien de politieke schade van een mislukte sollicitatie een ronduit idioot voorstel. Denk aan de krampachtige wijze waarop Balkenende ‘geen belangstelling’ had voor de functie. En wat is er trouwens zo ondemocratisch aan de huidige procedure? Alle regeringsleiders zijn per slot van rekening democratisch gekozen.
Dat niemand bij Radio 1 op het idee was gekomen de Europese Unie nu eens in het zonnetje te zetten als een historisch unicum, het meest succesvolle samenwerkingsverband van nationale staten uit de geschiedenis, vond ik pijnlijk. Had men er bijvoorbeeld niet op kunnen wijzen hoe belangrijk de Europese Unie is geweest bij de stabilisatie van Europa na het einde van de Koude Oorlog?
Ten slotte dan die nieuwe, machteloze president die slechts een voorzitter is, een man die de vergaderstukken op de juiste volgorde mag leggen. Zou het niet zo kunnen zijn dat deze nieuwe functie met de jaren meer inhoud zal krijgen, zoals zoveel Europese instituties in de loop der jaren meer inhoud hebben gekregen? Ik hoop dat president Van Rompuy het Oval Office wat zelfbewuster zal betreden dan Balkenende indertijd!
Dit artikel is exclusief voor abonnees
