Home Lopend Vuur – Jonathan Israel

Lopend Vuur – Jonathan Israel

  • Gepubliceerd op: 26 augustus 2020
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Rob Hartmans
  • 2 minuten leestijd
Lopend Vuur – Jonathan Israel

Amerikaanse historici zien de opstand en oorlog waaruit de Verenigde Staten ontstonden graag als een volstrekt uniek gebeuren. Het idee dat dit de eerste fase was van zoiets als een ‘Atlantische Revolutie’ – waar ook de strijd van de Nederlandse Patriotten en de Franse Revolutie deel van uitmaakten – wordt door de meesten van hen dan ook afgewezen. Vooral de vergelijking met Frankrijk is taboe, omdat de Franse revolutionairen zich het hoofd op hol hadden laten brengen door allerlei abstracte hersenspinsels (lees: de Verlichting) en vervolgens een ongekend bloedbad aanrichtten. Nee, de Founding Fathers maakten zich volkomen terecht los van het onderdrukkende en achterhaalde Britse koloniale bewind en waren vooral praktische, pragmatische en verstandige lieden.

In zijn geschiedenis van de Amerikaanse Revolutie toont Jonathan Israel overtuigend aan dat dit een kortzichtig beeld is. De ideeënwereld die wij gemakshalve aanduiden met ‘de Verlichting’ had wel degelijk grote invloed op de Amerikaanse opstandelingen, terwijl wat daar tussen 1775 en 1787 gebeurde een enorme inspiratiebron vormde voor radicalen in Europa en Latijns-Amerika. Het idee dat je een samenleving op democratische leest kon schoeien, zonder standsprivileges en met gegarandeerde rechten voor alle burgers – dat was iets wat veel ‘verlichte’ geesten al decennia propageerden, maar dat hier voor het eerst echt in praktijk werd gebracht.

Israel beschrijft de gebeurtenissen in Amerika en de uitwerking die deze in grote delen van de wereld hadden op uitvoerige en leesbare wijze. In dat opzicht is dit boek dan ook beslist een aanrader. Niettemin is hierbij een kanttekening op zijn plaats.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Net als in zijn vier dikke boeken over de Verlichting maakt Israel in Lopend vuur een messcherp onderscheid tussen ‘radicale’ en ‘gematigde’ verlichtingsdenkers. Hierbij was de eerste groep atheïstisch en democratisch, terwijl de tweede probeerde geloof en rede te verzoenen en in politiek opzicht conservatief was.

Hoewel nagenoeg alle serieuze historici van mening zijn dat deze rigoureuze tweedeling geen recht doet aan de complexe werkelijkheid, heeft Israel dit idee nu ook getransplanteerd naar Amerika, waar volgens hem een kloof bestond tussen democratische en conservatieve Founding Fathers. Hier begint zijn verhaal te wringen. De ‘democraat’ en ‘radicale verlichter’ Jefferson bezat bijvoorbeeld slaven, terwijl de ‘conservatief’ en ‘gematigde verlichter’ John Adams een tegenstander van slavernij was. De meeste pleitbezorgers van afschaffing van de slavernij waren diepgelovige christenen, terwijl dat helemaal niet past in Israels theorie dat alle goede ideeën – waaronder het begrip ‘mensenrechten’ – voortkwamen uit de Radicale Verlichting.

Rob Hartmans is historicus, journalist en vertaler.

Lopend vuur. Hoe de Amerikaanse Revolutie de wereld in vlam zette, 1775-1848. Jonathan Israel, 823 p. Van Wijnen, € 59,50

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 9-2020

Nieuwste berichten

Beatrice de Graaf portret
Beatrice de Graaf portret
Column

Trump begrijpt niet echt wat oorlog is

Nadat de HSS Iowa duizenden kilometers had gevaren, duizenden tonnen munitie had afgeschoten, en misschien wel nucleaire kernkoppen had meegetorst, mocht het schip in 2012 eindelijk voorgoed aanmeren. Het ligt nu in de haven van Los Angeles, voor iedereen te bezoeken als museum. En dat kan ik u van harte aanraden. Een tochtje door dit...

Lees meer
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Interview

Historici in Amerika voelen angst: ‘Slavernij, gender en klimaat zijn nu verboden woorden’

President Donald Trump richt zijn vizier op universiteiten die hij ‘te woke’ vindt. Wie niet stopt met zijn diversiteitsbeleid, verliest subsidie. Zijn de Verenigde Staten nog wel het beloofde land voor wetenschappers? ‘Ik denk absoluut na over een terugkeer naar Nederland.’ Ze had in april een beurs aan moeten vragen voor haar onderzoek, maar Andrea...

Lees meer
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
Artikel

CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud

Langs mystieke én langs praktische weg onderzocht alchemist Jan Baptista van Helmont de mens en de wereld. Hij droomde van magische zalven en spirituele zaden en liet scheikundigen een belangrijke erfenis na. Maar zijn ideeën brachten hemzelf in grote problemen. Naar verluidt had Jan Baptista van Helmont rare, ketterse dingen beweerd. Dat het zweet van...

Lees meer
Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer