Home Lifestyle en trends: Vreugde en poëzie voor de werkman

Lifestyle en trends: Vreugde en poëzie voor de werkman

  • Gepubliceerd op: 29 apr 2002
  • Update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Marjolein van Amsterdam

De hotspots in achttiende-eeuws Parijs. Lekker weg in de jaren dertig. Haute cuisine in de Middeleeuwen. Trends zijn van alle tijden. Culinaire avonturen, mode, wonen en uitgaan door de eeuwen heen.


Halverwege de jaren dertig was mijn grootvader een van de oprichters van volkstuinvereniging ‘Pernis’. Het was crisis en zijn gezin kon wel wat extra bonen, sla en wortels gebruiken. Hij zou zijn tuin nooit meer verlaten; na de oorlog kwam er een huisje op te staan, en het duurde niet lang of de familie bracht er de zomer door.
        Opa was was niet de enige die een vereniging oprichtte. In navolging van Engelse en Duitse voorbeelden ging in Amsterdam in 1910 het eerste volkstuincomplex `Tuinwijck’ open. Daarna ging het snel: in 1913 waren er in Amsterdam 780 tuinen, in Den Haag 270 en in Rotterdam 243; in heel Nederland waren er 2153.
        De volkstuinen waren onderdeel van het streven de arbeiders te verheffen en te behoeden voor ledigheid, en kregen dan ook namen als `Nut en Genoegen’, `Eigen Arbeid’, `Wie Zaait Zal Oogsten’ en `Zonder Werken Niets’. Allerlei instanties gingen zich ermee bemoeien: de Kerk, de Volksbond tegen Drankmisbruik en zelfs de Bond van Nederlandsch Spoorwegpersoneel, aangezien de spoorwegen de verhuurder waren van de stukjes grond langs het spoor.
        De arbeiderstuinen zouden zorgen voor een verbetering van `de zedelijke toestand van de werkman’, schreef dominee Bruinwold Riedel, secretaris van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen. Maar ook zou de tuin de levensstandaard van de arbeider door middel van `self-help’ verbeteren, en hem meer vreugde en poëzie geven.
        Een van de effecten van de opvoedkundige bedoelingen van Het Nut was dat er `op de tuinen’ strenge regels kwamen, van verplicht werk tot het verbod voor jongens en meisjes om in één ruimte te slapen. Op dat laatste na zijn die regels er trouwens nog steeds.
        Vooral de wereldoorlogen zorgden voor een toename van het aantal volkstuinverenigingen. In de Eerste Wereldoorlog, waarin ook Nederlandse bestuurders voedselrellen vreesden, gingen gemeentes grond verhuren aan de volkstuinders zelf, die zich in 1928 genoodzaakt zagen zich te organiseren in het Algemeen Verbond van Volkstuinders Vereenigingen in Nederland. Het verbond pleitte voor volkstuincomplexen waarop de tuinder ook voor zijn plezier kon tuinieren; een tuin hebben bleek inderdaad goed voor vreugde en poëzie, en bovendien voor het gevoel van eigenwaarde. Na de Tweede Wereldoorlog, waarin de volkstuinen weer volop waren benut voor de verbouw van alles wat maar te eten was, stortten de volkstuinders zich als ware wederopbouwers op het uitgeputte land. Behalve met wortels en sla zetten ze de tuinen vol met weelderige lathyrus, zonnebloem en chrysant.
        Hoewel het aantal vrijetijdsbestedingen enorm is toegenomen, blijven volkstuinen onverminderd populair. Jan met de pet maait er zijn gras, volgens de voorschriften nog steeds met de hand, en naast hem knuffelen de Italianen hun zucchini, carciofi en carote, en de Turken en Marokkanen hun tomaten, paprika’s en aubergines. En dan zijn er de yuppen die in groten getale afkomen op de voormalige arbeiderstuintjes. Ze zijn de `Zonder Werken Niets-generatie’ wel eens een doorn in het oog: ze komen voor hun rust, en het is niet onwaarschijnlijk dat ze onkruid mooi vinden.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Stilleven van Alexander Adriaenssen
Stilleven van Alexander Adriaenssen
Interview

Gevulde eieren met suiker en kaneel: zeventiende-eeuwse recepten bevatten verbazende combinaties

Voor de bouw van de Markthal in Rotterdam onderzochten archeologen de bodem en vonden er kookpotten, keukengerei en etensresten. Op deze plek werd dus ook vroeger al veel gegeten. Naar aanleiding van de vondsten is er nu een kookboek over de historische Rotterdamse cuisine. Het is volgens auteur Manon Henzen meer dan een receptenboek: ‘Historische...

Lees meer
Jacob Ruychaver met zijn gezin op een schilderij door Frans Hals
Jacob Ruychaver met zijn gezin op een schilderij door Frans Hals
Beeldessay

Pronken met onze families doen we al eeuwen

Gezellig, gelovig of rijk. Met een familieportret laten gezinnen aan de buitenwereld zien wie ze zijn. En dat ze hun leven goed voor elkaar hebben.  Wie in de zeventiende eeuw een Amsterdams grachtenhuis binnenliep, kon in de ontvangstkamer worden verwelkomd door een groot schilderij van de bewoners. Bijvoorbeeld van een strenge vader in donkere mantel...

Lees meer
Filmposter Zwei zu eins
Filmposter Zwei zu eins
Recensie

Duitsers op het dievenpad in schelmenfilm Zwei zu eins

Over het leven in de DDR bestaan veel grimmige films, maar Zwei zu eins bewijst dat je er ook een schelmenkomedie over kunt maken. De film speelt zich af in de zomer van 1990 in het Oost-Duitse Halberstadt. De aanstaande Duitse eenwording gaat in het stadje gepaard met massaontslagen en failliete fabrieken. Drie gedesillusioneerde werkloze...

Lees meer
Cover HN78 2025
Cover HN78 2025
Interview

Broedermoord en ruzie over de erfenis: familiedrama’s zijn van alle tijden

De zomereditie van Historisch Nieuwsblad is gevuld met artikelen over familie. Volgens eindredacteur Mirjam Janssen is het een prachtig thema omdat veel geschiedenis daar nu eenmaal begint. ‘Iemands status en opvoeding, en de mogelijkheden die hij of zij krijgt in het leven hangen voor een groot deel af van de familie. We laten zien hoe families...

Lees meer