De oud-ministers Gerrit Zalm en Els Borst zeggen in het onlangs verschenen boek Judging the Netherlands dat de Nederlandse regering in Londen tijdens de Tweede Wereldoorlog luider had moeten protesteren tegen de Jodenvervolging door de Duitse bezetter. Hiermee is 57 procent van de 147 forumdeelnemers het eens; 29 procent onderschrijft de stelling niet.
De reacties op de stelling draaien om twee punten. Ten eerste: was de regering volledig op de hoogte van het lot dat de Joden in Nederland trof? Ten tweede: zou scherper protest dat lot hebben verlicht? Van de beantwoording van die twee vragen hangt meestal af of men voor of tegen de stelling heeft gestemd.
Ben Bosch weet het zeker: ‘Zowel de regering als koningin Wilhelmina had informatie over de Jodenvervolging, onder andere door de Engelandvaarders. Het is hun dus ernstig aan te rekenen dat zij niet waarschuwden via Radio Oranje.’ Volgens B. Blanes ‘verdrongen’ de leden van de regering de waarheid over de Jodenvervolging. ‘Niemand kan beweren dat de gruwelijke feiten niet bekend waren,’ schrijft ook D.R. Gorter.
Dit ziet A.J.W. Wuite anders. Hij vraagt zich af of de regering de details kende van wat de Joden te wachten stond. ‘Geloofde zij dat de Joden tewerkgesteld zouden worden, of was de regering er wel degelijk van op de hoogte dat zij naar vernietigingskampen werden gestuurd? Die vraag moet eerst worden beantwoord, voordat we de regering inactiviteit verwijten.’ M.M.J.G. Voncken heeft al een conclusie getrokken: ‘Er was waarschijnlijk onvoldoende bekend over het uiteindelijke lot van de Joden. Dus is het onjuist de regering hierop af te rekenen.’
Ook over de tweede vraag, in hoeverre een luider protest van de regering de noden van de Joden had kunnen verlichten, verschillen de respondenten van mening. ‘Een oproep aan de Nederlandse burgers had veel doden kunnen voorkomen,’ schrijft Albert Jansen. ‘Er zou een duidelijk signaal zijn gegeven aan de autoriteiten in Nederland, vooral toen van ambtenaren de ariërverklaring werd geëist,’ denkt ook L.M. van der Stempel.
Annelie van Dijk schrijft daarentegen: ‘De regering had zich wel duidelijker kunnen uitspreken, maar in de praktijk zou dat weinig hebben opgeleverd.’ Volgens J.A. Post had harder protesteren ‘waarschijnlijk geen enkele zin’.
Maar daar wil Paul Rosekrans niet aan. ‘Alleen om de naam van Wilhelmina niet te besmeuren wordt het aanbieden van excuses aan de Joodse gemeenschap achterwege gelaten,’ schrijft hij. ‘Volkomen verwerpelijk.’ J. de Geus gaat het verst in het veroordelen van de regering in Londen: ‘Zij heeft indirect schuld aan het feit dat zoveel Joden uit Nederland zijn weggevoerd.’
‘HET IS DE NEDERLANDSE REGERING AAN TE REKENEN DAT ZIJ NIET HARDER PROTESTEERDE TEGEN DE JODENVERVOLGING’
Eens 57 %
Oneens 29 %
Geen mening 15 %
Dit artikel is exclusief voor abonnees
