‘Wie zijn geschiedenis niet kent, is gedoemd haar te herhalen.’ Met dit citaat van schrijver-filosoof George Santayana (1863-1952) betuigt E.R. van Dooren haar instemming met de stelling van deze maand, die luidt: ‘Onze politici zouden meer historisch besef moeten hebben.’ Maar liefst 80 procent is het hiermee eens. ‘Willen de dames en heren politici problemen in de samenleving beter leren interpreteren, dan is kennis van het verleden noodzakelijk,’ zo verwoordt Van Dooren het meerderheidsstandpunt.
De 12 procent die de stelling niet onderschrijft, ontkent niet dat het historisch besef onder politici laag is, maar vindt dit van weinig gewicht. ‘Een toekomstvisie is belangrijker,’ stelt Fred Westen. ‘Meer verstand van economie lijkt me van meer belang,’ schrijft J.J. Winius. Verder vreest G.A.J. Driesen dat een groter besef van het verleden tot ongelukken leidt. ‘Hitler had ontegenzeggelijk historisch besef.’
Volgens Y. van Lanen heeft ‘leren van het verleden nooit gewerkt’. Maar daar denkt A. Molier helemaal anders over: ‘Uit geschiedenis zijn altijd lessen te trekken,’ schrijft hij. Verschillende respondenten zien historisch besef als een probaat middel tegen de waan van de dag, waar politici zich te veel mee zouden bezighouden. ‘Mediavolgers met een zeer kort geheugen,’ noemt A.B. van Hemert hen. H.W. de Nie schrijft: ‘Als je echt langetermijnpolitiek wilt bedrijven, moet je de vergelijkbare gebeurtenissen en hun verstrekkende gevolgen uit het verleden kennen en bestudeerd hebben.’
Meer historisch besef zou er volgens Karel van der Weert bovendien toe leiden dat politici de ‘betrekkelijkheid van de eigen belangrijkheid’ inzagen. Ook G. van Schie denkt dat als politici vaker achterom zouden kijken, dit ‘hun zou leren meer te relativeren’.
Welke politieke lessen het verleden te bieden heeft, daarover circuleren verschillende meningen. Volgens H.T.A.M. Luijten leren de jaren dertig dat ‘rigide besparingen de economie om zeep helpen’. P. Vennekens concludeert dat de politiek niets heeft geleerd van de Amerikaanse drooglegging in de jaren twintig, door marihuanabeleid aan steeds strenge restricties te onderwerpen.
Sommige lessen lijken zelfs tegengesteld aan elkaar. Volgens Ton Kelder leert ‘de ontstaansgeschiedenis van de Europese Unie’ dat supranationale eenwording nodig was om oorlogen en dictaturen uit te bannen. Maar Olav ten Broek denkt juist dat als politici hadden geleerd van het verleden, de euro er nooit was gekomen.
