Home Levensreddende leugens

Levensreddende leugens

  • Gepubliceerd op: 19 april 2019
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Geertje Dekkers
  • 1 minuut leestijd
Levensreddende leugens

Zo’n 2 procent van de Joden in Nederland wist tijdens de Tweede Wereldoorlog te ontkomen aan vervolging door te betwisten dat ze Joods waren.

Deze Nederlanders meldden zich aanvankelijk, in 1941, als Jood, maar lieten zich later met een nepbewijs arisch, kwart-Joods of half-Joods verklaren. Ze beweerden bijvoorbeeld dat ze geadopteerd waren, of het product van een buitenechtelijke relatie. Of ze voegden aan hun stamboom christelijke voorouders toe, die in werkelijkheid niet bestonden.

Verzoeken tot herziening liepen via de Entscheidungsstelle, een afdeling van het Duitse Commissariaat-Generaal voor Bestuur en Justitie. Die controleerde aanvragen met behulp van het degelijke Nederlandse bevolkingsregister, dat ontkenning van de eigen Joodsheid moeilijk maakte. Toch kregen minstens 2659 personen een herziening voor elkaar. Zij kwamen op de ‛Calmeyer-lijst’, genoemd naar de ambtenaar die verantwoordelijk was voor de heroverwegingen. Zo ontkwamen ze aan vervolging.

Het merendeel van de indieners woonde in een rijke buurt, of in een wijk met middenstanders. Hulp van bijvoorbeeld een advocaat of notaris vergrootte de kans op een herziening, en de armsten konden dat soort diensten niet betalen.

Bijna een kwart van de indieners kwam oorspronkelijk uit Duitsland of Oostenrijk. Zij waren als Joden gevlucht, maar probeerden hun afkomst te ontkennen – mogelijk omdat ze scherper dan Nederlandse Joden zagen waartoe de nazi’s in staat waren.
 
Bron:
Petra van den Boomgaard, Voor de nazi’s geen Jood (proefschrift UvA).

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer