Home Lessen

Lessen

  • Gepubliceerd op: 8 juli 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 3 minuten leestijd

De media hebben geen schuld aan het Srebrenica-drama. Zij hebben het Nederlandse publiek niet opgehitst vóór militair ingrijpen in Bosnië. Dat heeft de uitzending van militairen naar conflicthaarden altijd breed gesteund.

door Bas Kromhout

Nederland is naïef geweest toen het in 1992 besloot soldaten te sturen naar Bosnië. Daarover is iedereen het inmiddels, na een lijvig rapport van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie en een parlementaire enquête, wel eens. ‘Srebrenica’ kostte Wim Kok vele jaren na het drama de kop. Maar volgens een veelgehoorde mening lag de werkelijke schuld voor het debacle bij de Nederlandse media. Die zouden eenzijdig campagne hebben gevoerd vóór militair ingrijpen in Bosnië, en zo het volk hebben opgehitst.

In zijn proefschrift Sterven voor Bosnië? Een historische analyse van het interventiedebat in Nederland, 1992-1995 toetst Arthur ten Cate deze stelling. Daartoe heeft hij talloze opiniestukken, achtergrondartikelen en commentaren over Bosnië uit de grotere dag- en weekbladen bekeken. Zijn conclusie: van een eenzijdig standpunt vóór militaire interventie was geen sprake. ‘De sceptici kregen in de periode 1992-1995 voldoende ruimte om hun bezwaren tegen ingrijpen te uiten. Voor- en tegenstanders van ingrijpen werden evenwichtig aan het woord gelaten.’

Beide kampen maakten voor hun argumentatie gebruik van historische vergelijkingen. Pro-interventionisten wezen op de morele verplichting van het Westen om de Servische agressie tegen de Bosnische staat en zijn moslimbevolking te stoppen, door ‘München 1938’ in herinnering te roepen. De tegenstanders van interventie riepen het schrikbeeld op van een ‘tweede Vietnam’.

Zulke analogieën zijn ‘bloedlink’, zegt Jan Schoeman, hoofd communicatie van het Veteraneninstituut in Doorn. Tot zijn afgrijzen worden ze ook tegenwoordig nog gretig gebruikt ‘Je kunt de situatie in Irak en Afghanistan niet op één lijn stellen met de Vietnamoorlog. Die was veel overzichtelijker. In de beeldvorming wordt de rol van de guerrillastrijders overdreven. Het was het reguliere Noord-Vietnamese leger dat het zuiden veroverde.’

Volgens Schoeman heeft het drama van Srebrenica weinig invloed gehad op het publieke draagvlak voor militaire missies naar het buitenland. ‘Dat is altijd groot geweest en is het nog steeds. Er bestaan veel misverstanden over de werking van de publieke opinie. Zodra op Schiphol de eerste bodybags arriveerden, zou het publiek zijn steun intrekken. Maar in de praktijk blijkt het Nederlandse volk slachtoffers op rationele gronden te accepteren.’

Ook het bericht over de vermeende mishandeling van Irakese krijgsgevangenen heeft weinig indruk gemaakt. ‘Het publiek snapt dat militairen in een oorlogssituatie wel eens over de schreef gaan, als ze daarmee hun eigen veiligheid kunnen vergroten. Al valt het niet goed te praten. Zolang er geen situatie à la Abu Ghraib ontstaat, wordt zoiets vergeven.’

De publieke steun voor een missie komt volgens Schoeman pas echt in gevaar als de resultaten tegenvallen. ‘De steun voor de Bosnië-missie brokkelde af toen mensen het idee kregen dat het aanmodderen was voor de Nederlandse blauwhelmen. Maar op het moment dat de NAVO in 1995 Servische stellingen ging bombarderen, steeg het enthousiasme weer enorm.’

Dit mechanisme kan consequenties hebben voor de huidige missie in Afghanistan, denkt Schoeman. ‘Als in de zomer van 2008, wanneer gesproken zal worden over eventuele verlenging, geen aansprekende resultaten kunnen worden getoond, zal de roep om terugtrekking van de troepen sterker worden.’

Arthur ten Cate, Sterven voor Bosnië? Analyse van het interventiedebat in Nederland, 1992-1995. 319 p. Boom, € 29,50

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer