De Belgisch-Waalse politicus Léon Degrelle (1906-1994) was Belgiës ‘meest beruchte zoon’, aldus zijn biograaf Bruno Cheyns.
Als opgewonden katholieke scholier raakte hij beïnvloed door de denkbeelden rond de Action Française-beweging: monarchistisch, rechts-nationalistisch en conservatief-katholiek. Voor die belangen zette le beau Léon zich ook in als achtereenvolgens student, literator en uitgever. Charisma had hij, en aan volle zalen met fors betalende bezoekers was geen gebrek. Zijn Rex-beweging begon niet als een fascistische club. Tegenwoordig zou je het een populistische beweging noemen, gekant als ze vooral was tegen de heersende politieke elite van toen. Ook had Degrelle – uitzonderlijk voor een Franstalige Waal – oog en begrip voor wat de Vlaamse Beweging dreef. Door die vernieuwende aanpak kwam Rex met een fors aantal zetels in het parlement, maar een verdere doorbraak bleef uit.
Op nazi-Duitsland had Degrelle het niet; openlijk bekritiseerde hij Adolf Hitler. Benito Mussolini was een groter voorbeeld voor hem, temeer daar de Duce Rex van geld voorzag. Maar in 1938 veranderde Degrelle weer de politieke koers, naar pro-Duits. Nog steeds bleef hij loyaal aan de Belgische monarch, maar dat voorkwam niet dat hij gevangen werd gezet in het concentratiekamp van Le Vernet. Je kunt zeker stellen dat Degrelle door die ontberingen daar geradicaliseerd is tot de collaborateur zoals hij nu te boek staat. Maar zwaarder woog zijn opportunisme. Naast zijn uitzonderlijk redenaarstalent, zijn grenzeloze ambitie en zijn enorme ijver was dat zijn ultieme kracht. De nazi’s achtten hem politiek onbetrouwbaar, dus wachtte hij tot zijn kans kwam: tijdens Hitlers oorlog met de Sovjet-Unie. Hierin kon hij een steentje bijdragen aan de strijd tegen het communisme, besefte hij – het voornaamste ideologische punt van Rex. Als gewoon soldaat nam Degrelle dienst in het Waals Legioen en in de gevechten aan het oostfront stond hij zijn mannetje. De Duitsers zetten hem daarom in als propagandawapen. Hij op zijn beurt leverde zich met huid en haar uit aan de SS, vanuit zijn overtuiging dat zij de nieuwe machthebbers zouden worden.
Na de verloren oorlog wist Degrelle te ontkomen naar Spanje, waar hij tot zijn dood buiten schot bleef. Zijn familie werd zwaar gestraft, terwijl hij een icoon werd van Holocaust-ontkennende internationale fascisten. Spanje was direct bereid hem uit te leveren als ‘oorlogsmisdadiger’, maar België wilde hem niet terug. Bewijs voor zijn oorlogsmisdaden was er onvoldoende, en vooral: hij wist te veel van zittende politici, luidt de suggestie in deze biografie. Tot zijn dood bleef Degrelle met veel plezier in zijn vroegere vaderland onrust stoken.
Jeroen Vullings is biograaf en criticus.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
