Laura Starink, slaviste en journaliste, schreef het boek Duitse wortels. Mijn familie, de oorlog en Silezië. Op 12 april spreekt Starink tijdens de Dag van de familiegeschiedenis. Haar moeder Elinor verbleef van 1944 tot 1950 in Zwitserland vanwege een tbc-kuur, haar tante Lotte werkte na de capitulatie gedwongen in Auschwitz en haar opa was leraar op de Adolf Hitler Schule. Starink: ‘Je kunt een familiegeschiedenis niet onpersoonlijk maken.’
>>> Klik hier voor een themapagina
over familiegeschiedenis…
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Hoe ben je geïnteresseerd geraakt in familiegeschiedenis?
‘Mijn moeder vertelde nooit veel over de oorlogsgeschiedenis, maar als kind vraag je je af of je ouders fout waren. Dit heeft me altijd op de een of andere manier beziggehouden, maar ik was terughoudend omdat ze er zelf liever niet over praatte. Achteraf gezien is het best bizar dat ik zo lang geïnteresseerd ben geweest in persoonlijke verhalen, ver weg en overal in de wereld, terwijl het verhaal eigenlijk onder mijn neus lag.’
‘In 1994 ben ik met mijn moeder naar haar geboortegrond in Silezië gegaan. Toen heb ik haar als journalist geïnterviewd, maar ook als dochter. Dit deed ik voor mijn broers en mezelf, zonder het idee dat het een boek zou worden. Op een gegeven moment kreeg iemand daar lucht van en ging ik het na aandringen opschrijven.’
Hoe heb je er dan een boek van gemaakt?
‘In 2008 ging mijn moeder plotseling dood op 84-jarige leeftijd. Toen had ik spijt dat ik niet had doorgevraagd. Haar broers en zussen leven allemaal nog, daar moest ik het ontbrekende verhaal halen. Dus toen had ik zes interviews, maar nog geen boek. Ik wilde niet alleen begrijpen hoe het is om als vijftienjarig meisje op de Adolf Hitler Schule te zitten, waar je vader lesgeeft, maar het verhaal in een bredere historische context plaatsen. Dan krijg je een probleem: je hebt de familiegeschiedenis en de grotere geschiedenis, maar hoe vlecht je dit aan elkaar? Dat was de grote puzzel.’
Wat was de meest bijzondere ontdekking?
‘Mijn moeder en haar geschwister waren te jong om schuld te dragen voor de Tweede Wereldoorlog, maar hun ouders niet. Hoe stonden die tegenover Hitler? Daar kwam ik niet achter, ze waren jong gestorven en lieten niks achter. In de familie ging het verhaal dat mijn opa op het matje werd geroepen omdat hij kritiek had op de overheid, maar daar had ik geen enkel bewijs van. In het staatsarchief van Katowice vond ik een map met stukken over mijn opa die het verhaal bevestigden.’
Speelde de vraag of je familie wist van de Holocaust ook rol?
‘Natuurlijk, Silezië ligt vlakbij Auschwitz. Auschwitz was voor mijn moeder geen begrip, het lag in Polen. Voor mij was het een raar idee dat zestig kilometer van haar geboorteplaats meer dan een miljoen Joden zijn vergast. Wir haben es nicht gewusst, dat geloofde ik niet. Ik heb het uitgebreid besproken met oudere familieleden, ze wisten het niet en dat geloof ik achteraf wel. Maar ze woonden vlakbij Gliwice en daar reden de treinen met Jodentransporten doorheen. Ik blijf het onverklaarbaar vinden dat het zich niet heeft rondgesproken.’
Wat is het verschil tussen het schrijven van een familiegeschiedenis en een normaal non-fictie boek?
‘Je kunt een familiegeschiedenis niet onpersoonlijk maken, dat is het grote verschil. Het persoonlijke verhaal staat op de voorgrond. Maar ik blijf een journalist en probeer de bredere lijnen erin te betrekken en mij niet alleen bezig te houden met de geschiedenis van mijn familie.’
Is het moeilijker om een familiegeschiedenis te schrijven?
‘Het is juist fijn. Als je geïnteresseerd bent in wat de grote geschiedenis doet met de kleine mensen is een familiearchief heel handig. Details zijn altijd belangrijk in een boek, ze geven een twist aan het verhaal. Het beroemde zwarte koffertje met het familiearchief bevat details die een verhaal tot leven brengen.’
