Home Koningin op kaplaarzen

Koningin op kaplaarzen

  • Gepubliceerd op: 23 november 2018
  • Laatste update 08 jan 2024
  • Auteur:
    Guido van Hengel
  • 2 minuten leestijd
Koningin op kaplaarzen

De strijd tegen het water is een ‘culturele constructie’, die Nederland een identiteit gegeven heeft. Dit betoogt Lotte Jensen in haar oratie Wij tegen het water, die als boekje is uitgegeven.  

Tot ver over de grenzen is de Nederlandse strijd tegen het water spreekwoordelijk. Een Amerikaanse schrijfster verzon in de negentiende eeuw bijvoorbeeld de archetypische Nederlander Hansje Brinker, die zijn vinger in de dijk stak. Jensen onderzocht de herinneringscultuur rondom dijken, polders, waterwerken en overstromingen, en kwam tot de conclusie dat de strijd tegen het water al in de vroegmoderne tijd werd ingezet ter promotie van de Nederlandse identiteit. ‘Vooraanstaande Amsterdammers en Rotterdammers richtten hulpcomités op toen in 1740-1741 het rivierengebied in het oosten overstroomde. De achttiende-eeuwse historicus Jan Wagenaar sprak toen al van een “Neêrlandsche bermhertigheid”, die feitelijk de grenzen van de provincies oversteeg.’

Maar van ‘nationalisme’ was toen nog geen sprake, benadrukt Jensen. ‘Wel van een bovenlokale solidariteit en betrokkenheid met de slachtoffers. In de loop van de achttiende eeuw zie je de betrokkenheid steeds meer nationale vormen aannemen.’

Lodewijk Napoleon, de eerste Nederlandse koning, gebruikte de strijd tegen het water als een nationaal bindmiddel. ‘Tijdens zijn korte regeerperiode vonden er enkele grote rampen plaats, die hij aangreep om zijn rol als nationaal symbool te verstevigen. Dit ging vrij ver. De koning liet slachtoffers van de buskruitramp in Leiden van 1807 overbrengen naar zijn paleis om ze daar te laten verzorgen. In Gorinchem stond hij in 1809 tijdens overstromingen de bevolking bij, om ze moed in te spreken.’

Volgens Jensen biedt de verwerking van een ramp, zoals een overstroming, achteraf mogelijkheden tot mythevorming in de vorm van schilderijen, gedichten en liederen. Zo ontstaat een patroon: ‘Het beeld van een vorst die getroffen gebieden bezoekt is later gekopieerd door Willem III en door Beatrix in 1995, toen ze met kaplaarzen aan de overstroomde gebieden in Limburg bezocht.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer