Niet alleen binnen de NAVO, maar ook in het Warschaupact probeerden de kleinere bondgenoten hun stem te laten horen. Dat zegt Laurien Crump-Gabreëls, universitair hoofddocent en onderzoeker in de Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Utrecht. Tijdens de Collegedag Koude Oorlog op 17 mei in het Nationaal Militair Museum te Soest zal zij antwoord geven op verschillende prangende vragen over Duitsland en de internationale betrekkingen tijdens de Koude Oorlog. ‘De voormalige DDR is in rook opgegaan.’
Zijn er parallellen te benoemen tussen de ontwikkeling van het Warschaupact en die van de NAVO?
‘In de NAVO was sprake van een tendens waarbij kleine lidstaten zich afzetten tegen de supermacht van de Verenigde Staten. Lange tijd ging men ervan uit dat zoiets in het Warschaupact niet het geval kon zijn geweest. Alle lidstaten bezweken onder de druk van de Sovjet-Unie en handelden daarnaar, althans, dat dacht men. Maar nu is gebleken dat ook in het Warschaupact de kleinere bondgenoten hun positie probeerden te consolideren. Ik noem deze parallelle ontwikkeling aan beide kanten van het IJzeren Gordijn een “emancipatie” van de kleinere bondgenoten.’
Welke momenten in de loop van de Koude Oorlog hadden invloed op die emancipatie?
‘In beide gevallen speelt de Cubacrisis van 1962 een grote rol. De VS en SU stonden lijnrecht tegenover elkaar. De bondgenoten werden er helemaal niet bij betrokken, hoewel de wereld zich op de rand van een nucleaire crisis bevond. De kleinere lidstaten wilden er toen voor zorgen dat hun stem ook gehoord werd. Roemenië en Frankrijk hadden tijdens de Koude Oorlog zelfs onderling contact over hun verzet tegen de supermacht binnen hun bondgenootschap. Ook de Tweede Berlijnse Crisis, die resulteerde in de oprichting van de Berlijnse Muur in 1961, was van groot belang in het emancipatieproces. Tijdens deze crisis werd de status van Berlijn betwist. Een derde sleutelmoment was de Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (CVSE) in de jaren 70. Ook dan zie je dat lidstaten van beide kanten zelfstandiger gingen opereren.’
In uw lezing geeft u ook aandacht aan het Duitse perspectief op de Koude Oorlog. Hoe kijken inwoners van de voormalige DDR terug op de het communistisch bewind?
‘De manier waarop men nu in Oost-Duitsland terugkijkt op de communistische periode, verschilt sterk per individu. Sommigen zijn blij om uit de onderdrukking ontsnapt te zijn, maar dat neemt niet weg dat bepaalde zaken wel degelijk beter geregeld waren onder het communistische regime. Zo was er veel minder werkloosheid, was er gratis kinderopvang voor iedereen en was het onderwijs beter dan nu. Momenteel loopt Oost-Duitsland leeg. Veel scholen worden gesloten en er is weinig werk. De grote vrees die tijdens de Koude Oorlog onder Oost-Duitsers heerste is bewaarheid geworden: de Bondsrepubliek Duitsland en haar instituties zijn eigenlijk naar het oosten opgeschoven. De voormalige DDR is in rook opgegaan.’
Bekijk hier het hele programma van de Collegedag Koude Oorlog en bestel tickets.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
