In de reeks ‘Ons Koninkrijk en de Tweede Wereldoorlog’ van het NIOD is een derde deel verschenen: De Nationaal Socialistische Beweging 1931-1945. Ruim viereneenhalf uur beeld- en geluidsfragmenten, waarop niet alleen voorman Mussert te zien is, maar ook een groeiende schare van aanhangers in steeds variërende opstellingen. Van een paar min of meer ordelijk marcherende WA-mannen in uniform naar grootschalige bijeenkomsten met juichende en jubelende veelal mannelijke partijleden en privéopnames van NSB-leider Mussert die naar Nederlands-Indië vertrekt, uitgezwaaid door familie, vrienden en sympathisanten van de partij.
Op 14 december 2006 was het 75 jaar geleden dat de NSB, nog altijd synoniem met fout in de oorlog, in Utrecht werd opgericht. De partij heeft verwoede pogingen gedaan om haar imago in positieve zin richting de ‘nieuwe orde’ om te buigen. Vanaf haar oprichting overspoelde de partij Nederland met een niet aflatende stroom van affiches, brochures, krantjes en plakzegels. In navolging van de NSDAP maakte een eigen filmdienst ijverig opnames van vooraanstaande NSB’ers die overal in het land toespraken hielden.
Onder de gevleugelde slogan Hou Zee start de eerste DVD met een compilatie van amateurfilms uit de beginjaren. Mussert inspecteert in eigen persoon 33 mannen in zwart WA-uniform op de eerste Landdag in januari 1933, toegejuicht door zeshonderd aanhangers. Negen maanden later manifesteren zesduizend NSB’ers zich daar al grootser. Theatrale opnames van een trein die Utrecht Centraal binnen rolt, en blokken glimmende, strak in het gelid marcherende WA’ers worden gevolgd door beelden van Mussert die een defilé afneemt in de RAI, weer een half jaar later als al twaalfduizend aanhangers hem bejubelen.
Mussert herdenkt in het Groningse Wedde de Slag bij Heiligerlee uit 1568, roemt de graven Adolf en Lodewijk van Nassau en legt een krans om het nationalistische karakter van de NSB te beklemtonen. Ook driekwart eeuw na dato is dit soort veelal propagandistisch filmmateriaal fascinerend om naar te kijken.
De compilatie van nooit eerder vertoonde beelden is geen reconstructie van de geschiedenis van de NSB, maar een historisch beeldenbombardement. Drie dvd-schijfjes zitten in een fraaie doos, die wordt gecompleteerd door een begeleidend boekje waarin Hans Blom en René Kok de geschiedenis van de NSB in grote lijn uiteen zetten. Voorkomt dat de kijker op foute gedachten komt.
NSB. De Nationaal-Socialistische Beweging 1931-1945. Waanders Uitgevers, € 39,95
Dit artikel is exclusief voor abonnees
