Presentator en journalist Jort Kelder roemt raadpensionaris Johan de Witt (1625-1672) om zijn brille en bluf. De Witt komt in beeld in de nieuwe tv-serie over grote zee- en veldslagen Ten strijde. Het programma wordt gepresenteerd door Kelder en Pieter Jan Hagens.
Waarom noemt u Johan de Witt als historische held?
‘Ik doe niet zo aan helden, maar de brille en bluf van De Witt zijn onovertroffen. Zulke politici kennen wij niet meer – daar zijn ze veel te bang voor.’
‘Hij zette de vloot in van Michiel de Ruyter en Willem Joseph van Ghent om de Engelsen in 1667 in het hart te raken bij hun belangrijkste marinebasis in Chatham. Een zeer vermetel plan, waar bijna iedereen – ook De Ruyter – tegen was.’
Ondanks de weerstand zette De Witt door.
‘Die tocht naar Chatham was zeer weloverwogen en strategisch, niet zomaar een dollemansactie. Maar wel gewaagd, zeer gewaagd. Vlootvoogd Jan van Brakel heeft waarschijnlijk “de ketting” die de Medway bij Chatham afsloot door gevaren. Hij was een lekkere rauwe Rotterdammer. De overwinning en de vernedering van de Engelsen bezorgden de Republiek een ijzersterke onderhandelingspositie bij de Vrede van Breda, waarmee de Tweede Engelse Zeeoorlog ten einde kwam.’
De raadpensionaris was een kundig strateeg?
‘Ik heb sowieso veel respect voor Johan de Witt, de jongste van de twee zonen van de pensionaris van Dordt. Praktisch omdat hij de verdeelde Staten op één lijn wist te krijgen. Dat was vaak nog complexer dan de huidige kluwen schreeuwende politici op het Binnenhof bijeenhouden. Daarnaast leefde hij als een betrekkelijke asceet. Hij was weliswaar – ook weer om strategische redenen – getrouwd met een Amsterdamse koopmansdochter, maar vooral een heel harde werker, wiens kaars in de werkkamer pas laat in de nacht werd uitgeblazen.’
De rol van de Oranjes in zijn dood is schandalig geweest
Heeft De Witt de eer ontvangen die hem toekomt?
‘De rol van de Oranjes in de lynchpartij van hem en zijn broer Cornelis is – bijna onnodig te zeggen – schandalig geweest. Maar dat was 1672, toen het volk dwaas deed, alweer vijf jaar na Chatham.’
Ziet u parallellen tussen De Witt en hedendaagse politici?
‘Met enige fantasie zie je parallellen met Mark Rutte; net als De Witt is dat een harde werker, aimabel, strategisch en op de een of andere manier in staat al die kikkers in de kruiwagen te houden. Alleen heeft Rutte nog geen Chatham op zijn naam gezet en ook geen nieuwe vloot laten bouwen, wat wel verschil maakt.’
Alies Pegtel is historicus en journalist.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
