Socioloog Jolande Withuis is een gelauwerd auteur. Recent verscheen van haar Juliana. Vorstin in een mannenwereld. Ze bewondert feministe, verzetsvrouw en directeur van het Kabinet van de Koningin Marie Anne Tellegen (1893-1976) om haar werklust, non-conformisme en integriteit.
Wanneer maakte u kennis met Marie Anne Tellegen?
‘Midden jaren tachtig, tjdens het werk aan mijn proefschrift over de naoorlogse communistische vrouwenbeweging. Toen stuitte ik telkens op de intrigerende verzetsvrouw “dr. Max”, die in het echt Marie Anne Tellegen bleek te heten en op de achtergrond in de naoorlogse vrouwenbeweging aan veel touwtjes trok.’
Waardoor werd u getroffen?
‘Het was de combinatie van milieus waarin zij zich had bewogen die haar spannend maakte: Tellegen was afkomstig uit een patriciërsmilieu, maar ze was al jong innig bevriend met figuren uit de literaire bohème als Carry van Bruggen. Ze vervulde in de jaren dertig een leidende rol in het feministische protest tegen het plan van de roomse minister Romme om gehuwde vrouwen alle arbeid buitenshuis te verbieden, en ze was een vooraanstaande verzetsvrouw. Ze werd door koningin Wilhelmina in 1945 als eerste vrouw en als eerste niet-adellijke persoon benoemd op de hoogste politieke functie die de vorst te vergeven heeft: directeur van het Kabinet van de Koningin, een functie die haar niet belette vrolijk door te gaan met allerlei feministische initiatieven.’
Een opmerkelijke vrouw.
‘Ik heb me al rond 1990, onder meer in Historisch Nieuwsblad, sterk gemaakt voor een biografie van haar, maar het onderzoek was toen niet te financieren. Biografieën werden nog niet als wetenschappelijk genre erkend, en geen universiteit of onderzoeksinstelling zag iets in mijn idee. Gelukkig heeft inmiddels Wim Weenink als gepensioneerd journalist een mooi boek over haar geschreven.’
Wat is haar grootste wapenfeit?
‘Dat zijn er diverse. Die strijd tegen Romme was bijzonder belangrijk, maar minstens zo belangrijk was haar illegale werk in de oorlog. Tellegen werd zelfs door het gewapend verzet vertrouwd. Ze was de leidende figuur achter de spoorwegstaking. En door het onderzoek voor mijn Juliana-biografie weet ik inmiddels ook dat ze in het conflict begin jaren vijftig tussen Juliana en Bernhard, toen de monarchie op het spel stond, een van de weinigen was met de moed en de eerlijkheid om Juliana te zeggen dat haar obsessie met Hofmans schadelijk was. Overigens met weinig effect.’
Ziet u een parallellen met uw eigen leven?
‘Tellegen was een liberale, vrijdenkende, individualistische intellectueel. Dat ben ik ook. Maar parallellen met mijn leven poneren zou wel erg pedant zijn. Tellegens leven illustreert dat vrouwen die een functie in het openbare leven vervullen, hoe hoog ook, toch worden bekeken als lid van hun sekse. Als ongetrouwde, intelligente vrouw zonder vrouwtjesgedrag werd Tellegen griezelig en masculien gevonden.’
Wat kunnen we van Tellegen leren?
‘De waarde van hard werken, non-conformisme en integriteit.’
Alies Pegtel is historicus en journalist.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
