Home Jolande Withuis

Jolande Withuis

  • Gepubliceerd op: 30 mei 2011
  • Laatste update 02 mei 2023
  • Auteur:
    Jolande Withuis
  • 3 minuten leestijd

‘Zouden communisten ook naar de hemel gaan?/ Ik weet het niet; ik vrees van wel./ Als dat zo is, begint dus onze hel/ Daar in de hemel weer van voren af aan.’ Dit gedichtje werd midden jaren vijftig geschreven door Parool-journalist Simon Carmiggelt (1913-1987). In een andere poëtische uiting noemde hij intellectuelen die de ‘Derde Weg’ aanhingen, een soort middenweg tussen de Koude-Oorlogspartijen, ‘louche professoren’. Het was op het kilst van de Koude Oorlog. Carmiggelt, geliefd schrijver van een dagelijks cursiefje, stond bekend om zijn laconieke toon en zijn milde ironie. In zijn toen zeergewaardeerde, maar nu vergeten Kronkels deed hij verslag van zijn observaties van het Amsterdamse stadsleven.

Carmiggelts relativeringsvermogen (of misschien beter: zijn wens tot relativeren) verliet hem echter zodra het om politiek ging. Voor de voormalige verzetsman (en niet voor hem alleen) werd in de Koude Oorlog dezelfde antitotalitaire strijd gestreden als in de bezettingstijd.

Het voorbeeld illustreert dat de hedendaagse klachten over de toon van het integratiedebat historisch tamelijk kortzichtig zijn. Vergeleken met toen is die nu bepaald gematigd. Zelfs de felste critici van de multiculturele samenleving kenschetsen de aanwezigheid van moslims niet als een ‘hel’. Evenmin zou de huidige fractieleider van het CDA deze gelovigen betitelen als ‘antinationale vlegels’ aan wie wij ‘geen duimbreed mogen toegeven’, zoals KVP-fractieleider en politiek commentator van de Volkskrant C.P.M. Romme in 1948 deed over de CPN.

Nog meer dan het integratiedebat doortrok de Koude Oorlog alle sectoren van het bestaan. In 1951 werd het ambtenaren verboden lid te zijn van de CPN of aanverwante organisaties. Kunstenaars die optraden voor een communistisch publiek werden geboycot. De CPN had geen zendtijd. Bij de VARA stond de zwarte Amerikaanse zanger en Civil Rights-activist Paul Robeson op de lijst van verboden artiesten.

Na de watersnoodramp van 1953 werden de communisten uit de betreffende Kamercommissie gezet, omdat zij wellicht geheimen over onze dijken zouden doorbrieven. De Volkskrant sprak van het ‘graafwerk der rode mollen aan onze geestelijke fundamenten’; het sociaal-democratische Vrije Volk vergeleek communisten met ‘verraderlijke bisamratten die gangen in dijken graven’.

Opgegroeid in de Koude Oorlog als kind van een Waarheid-redacteur heb ik het allemaal ondervonden – een ervaring die ik niemand gun. Het is niet fijn om de vijand te zijn, temeer niet daar veel van die felbestreden vijanden buiten partijverband geen vlieg kwaad zouden doen. Maar dat zij meenden met de mensheid het beste voor te hebben maakt hun politieke geloofsovertuiging niet minder gevaarlijk. Integendeel. Bovendien kregen de communisten gezien de uitspraken die zijzelf zich permitteerden over anderen (‘Kapitalisme is fascisme’), simpelweg een koekje van eigen deeg. Zij waren geen onschuldige slachtoffers.

Dat het anticommunisme van de ondemocratisch gezinde Romme, die zich voor de oorlog had beijverd voor een verbod op vrouwenarbeid en zich tijdens de bezetting lafhartig had gedragen, generlei respect verdient, neemt niet weg dat het Westen het gelijk aan zijn kant had. Mede dankzij de onverzoenlijke toon van achtenswaardiger critici van het communisme dan Romme, onder wie veel ex-verzetslieden, is de Koude Oorlog beslecht in het voordeel van de vrije wereld.
Laat het debat dus vooral scherp blijven.

De grens ligt bij fysiek geweld. In 1956 steunde de CPN de Russische inval in Hongarije. Waarheid-redacteuren werden belaagd. Carmiggelt voegde zich bij de horde die het gebouw bestormde waar het communistische dagblad was gevestigd. Communistische gemeenteraadsleden werden overstemd met spreekkoren ‘Moskou, Moskou!’. Gezinnen van CPN’ers werden bedreigd. Ik mocht opeens niet meer zonder bescherming naar school lopen.

Met door cartoons gekwetste gelovigen heb ik geen medelijden. Met de continu beveiligde Geert Wilders wel.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer
Jager met jachthonden
Jager met jachthonden
Beeldessay

Nederlanders maken zich al eeuwen druk over de jacht

Tijdens een jachtpartij schoten edelen van de Republiek onbelemmerd vele dieren. Eind achttiende eeuw kwam daar steeds meer verzet tegen. Maar niet uit dierenliefde. Het was een verslavend tijdverdrijf. Met een horde achter het wild aan stuiven of juist in je eentje dieren besluipen. Te paard, ondersteund door jachthonden of valken, schoten jagers ‘edel wild’,...

Lees meer