De Japanse bevolking is decennialang voorgelogen over het kernwapenbeleid van Tokyo. Terwijl de officiële doctrine luidde dat Japan 100 procent ‘niet-nucleair’ was, liet de regering in het geheim toe dat Amerikaanse kernwapens werden vervoerd over Japans grondgebied.
Vier hoge ex-ambtenaren uit het Japanse ministerie van Buitenlandse Zaken willen dat ‘de geschiedenis niet langer wordt verdraaid’. Ze zeggen nu ronduit wat ze vroeger hebben ontkend: Japan heeft sinds 1960 geheime afspraken met de Verenigde Staten over het vervoer van hun kernwapens. De Verenigde Staten mogen kernwapens door Japanse wateren en het Japanse luchtruim vervoeren, en Amerikaanse schepen met kernwapens aan boord kunnen Japanse havens aandoen.
Deze afspraken druisen in tegen de Drie Niet-nucleaire Principes die het Japanse parlement in 1971 heeft aangenomen: Japan zal geen kernwapens maken, bezitten of het land binnenlaten. Van officiële zijde is het bestaan van het geheime verdrag met de Amerikanen dan ook stelselmatig ontkend. Ook wanneer journalisten het tegendeel suggereerden. ‘We vertelden helaas leugens,’ zegt de hoogbejaarde oud-diplomaat Bunroku Yoshino nu. Hij hoorde in de jaren zeventig tot de ingewijden.
Yoshino en zijn voormalige collega’s hebben onlangs onthuld hoe het staatsgeheim onder de hoogste ambtenaren werd doorgegeven, en hoe iedere nieuwe dienstdoende minister werd geïnformeerd. De oud-ambtenaren rechtvaardigen de politiek vanuit toenmalige economische belangen – de Japanse wederopbouw steunde op export naar de Verenigde Staten –, de Koude Oorlog-politiek en de nucleaire bewapening van Noord-Korea en China.
Japan wilde Amerikaanse nucleaire bescherming en kon dus niet weigeren. Anderzijds vreesde de regering dat de nucleaire gedoogpolitiek bij de bevolking tot protesten zou leiden. Want in Japan – het enige land ter wereld dat aanvallen met kernbommen te verduren heeft gehad – bestaat een breed gedragen afkeer van kernwapens.
Nu bij de laatste verkiezingen de ‘eeuwig’ regerende, oerconservatieve Liberale Partij ten val is gebracht, kijken de Japanners met spanning naar de nieuwe regering. Gaat zij het bestaan van het geheime verdrag toegeven? En gaat ze door met het gedogen van Amerikaanse kernwapens in Japans wateren?
De vier oud-ambtenaren hopen dat openheid van zaken positief bijdraagt aan het door Barack Obama gestelde doel om de wereld kernwapenvrij te maken. Voor zijn non-proliferatiebeleid kreeg de toenmalige premier Sato in 1974 de Nobelprijs voor de vrede. In zijn dankwoord in Oslo benadrukte Sato dat Japan kernwapenvrij zou blijven, verwijzend naar de Drie Niet-nucleaire Principes.
Obama is nu de tweede regeringsleider die voor de belofte van een kernwapenvrije wereld de hoogste vredesprijs in ontvangst zal nemen. En opnieuw blijven de daden voorlopig achter bij de grootse woorden. Voor de poorten van Hiroshima en Nagasaki speelt de Amerikaanse marine zijn nucleaire Stratego rustig verder.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
