‘Toen moesten de joden oprotten. Wie nu…?’ ‘Vroeger vertrok hier de trein naar Auschwitz. Wanneer wordt de wereld wijzer?’ Alle media berichten erover op 20 september: Met medewerking van de Nederlandse Spoorwegen (NS) start het Centraal Joods Overleg (CJO) een antiracismecampagne.
Op 66 stations komen posters die herinneren aan de deportaties van joden per trein naar de vernietigingskampen. Ruben Vis van het CJO tegen Trouw: ‘We hopen dat jongeren beseffen dat het niet altijd vanzelfsprekend is geweest om zelf je treinreis te kunnen kiezen.’
Een week later heeft het CJO de posters aangepast. Geen foto’s meer, alleen nog maar tekst. Dit na protesten van sommige oorlogsgetroffenen die hevig geëmotioneerd raakten bij het zien van de foto’s op de posters. Op 29 september melden de meeste kranten op de voorpagina: ‘Nederlandse Spoorwegen betuigen spijt voor rol in Tweede Wereldoorlog’.
Op station Muiderpoort, waar het startschot werd gegeven voor de antiracismecampagne van het CJO en de NS, zegt Aad Veenman, president-directeur van de NS: ‘Ik bied uit de grond van mijn hart en in alle bescheidenheid namens de NS mijn oprechte verontschuldigingen aan, aan de joodse gemeenschap en de andere betrokken groepen.’ Vis van het CJO zegt ‘tevreden’ te zijn over de spijtbetuiging van de NS. De CJO heeft volgens hem er niet uitdrukkelijk om gevraagd.
Al snel staan op internet heftige reacties op de posters: ‘De NS zwichten zonder reden voor de joden die hier niet thuis horen’ en ‘We weten wie nu gedeporteerd moeten worden – de moslims.’
‘Zijn dit merkwaardige reacties?’, vragen we Johannes Houwink ten Cate, hoogleraar holocaust- en genocidestudies aan de Universiteit van Amsterdam. Houwink ten Cate: ‘Je vraagt erom met die posters. De jeugd begrijpt helemaal niet waarnaar verwezen wordt. In joodse kring denkt men zeer negatief over de campagne. Je kunt toestanden van nu – het uitzetten van mensen, de asielpolitiek – helemaal niet vergelijken met de holocaust. Het CJO zegt dat ze overleg heeft gehad met oorlogsgetroffenen. Dat is gelogen. Vreemd dat uitgerekend het CJO niet beseft dat ze met zo’n campagne heftige emoties oproept.’
En die excuses van de NS? Houwink ten Cate: ‘Ik snap niet waar ze betrekking op hebben. De directie van de NS heeft na de oorlog zijn uiterste best gedaan om het verleden te verhullen. Ik heb zelf mogen constateren dat vrijwel het gehele archief over de oorlogsperiode is zoekgemaakt.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
