Home In beeld: Mobilisatie 1939

In beeld: Mobilisatie 1939

  • Gepubliceerd op: 16 december 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Annemarie Lavèn
  • 2 minuten leestijd

Zeventig jaar geleden mobiliseerde het Nederlandse leger. Op 29 augustus 1939 meldden tienduizenden soldaten zich bij verzamelplaatsen door het hele land. Nederland maakte zich klaar voor de gewapende neutraliteit.

Enkele dagen voordat Hitlers troepen Polen binnenvallen, kan de Nederlandse regering niet meer om het oorlogsgevaar heen. Op 24 augustus 1939 kondigt ze de voormobilisatie aan en worden 50.000 man onder de wapenen geroepen. Op 28 augustus volgt de algemene mobilisatie. Honderden extra treinen worden ingezet. Binnen enkele dagen zitten 280.000 soldaten op post.

Nederland klemt zich vast aan het neutraliteitsprincipe. Daarom turen manschappen even aandachtig de kustlijn af richting Engeland als dat ze de grens met Duitsland bewaken. De soldaten raken in de eerste maanden nauwelijks een geweer aan, maar hanteren vooral de schep: alle aandacht gaat naar het bouwen van verdedigingswerken.

Het leger kampt met verouderd materieel. Een deel van de mannen moet zich de vijand van het lijf houden met geschut uit 1878. De 300 veldkanonnen stammen uit 1904. Alleen de luchtartillerie beschikt over moderne wapens. De luchtvloot bestaat uit een bonte verzameling van ongeveer 140 vliegtuigen. Naast het reguliere leger is de verdediging in handen van de Bijzondere Vrijwillige Landstorm en burgerwachten.

De bevolking reageert kalm op de mobilisatie, al brengt die het dagelijks leven in de war. Gebieden worden onder water gezet, bewoners en vee geëvacueerd. Soldaten versperren wegen en bruggen, en hakken bomen weg om vrij schootsveld te hebben. De bevolking krijgt een verbod op hamsteren, waar lang niet iedereen zich aan houdt.

Defensie organiseert persreizen. De aandacht voor de mannen die ver van hun gezin verwijderd zijn, is groot. Mensen staan massaal sigaretten en spelletjes af aan de gemobiliseerden. Foto’s en films laten vooral opgewekte soldaten zien.

Brengt het begin van de mobilisatie nog spanning met zich mee, al snel slaat de verveling toe. Om de eentonigheid te doorbreken organiseren de manschappen spelavonden, sportwedstrijden en concerten. Het leger heeft een aparte afdeling Ontwikkeling en Ontspanning. Met cursussen figuurzagen en amusement houdt die de stemming erin.

Op 10 mei 1940 vallen de Duitsers Nederland binnen en komt er een einde aan de Nederlandse neutraliteit.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer