In beeld: Mobilisatie 1939
Zeventig jaar geleden mobiliseerde het Nederlandse leger. Op 29 augustus 1939 meldden tienduizenden soldaten zich bij verzamelplaatsen door het hele land. Nederland maakte zich klaar voor de gewapende neutraliteit.
Enkele dagen voordat Hitlers troepen Polen binnenvallen, kan de Nederlandse regering niet meer om het oorlogsgevaar heen. Op 24 augustus 1939 kondigt ze de voormobilisatie aan en worden 50.000 man onder de wapenen geroepen. Op 28 augustus volgt de algemene mobilisatie. Honderden extra treinen worden ingezet. Binnen enkele dagen zitten 280.000 soldaten op post.
Nederland klemt zich vast aan het neutraliteitsprincipe. Daarom turen manschappen even aandachtig de kustlijn af richting Engeland als dat ze de grens met Duitsland bewaken. De soldaten raken in de eerste maanden nauwelijks een geweer aan, maar hanteren vooral de schep: alle aandacht gaat naar het bouwen van verdedigingswerken.
Het leger kampt met verouderd materieel. Een deel van de mannen moet zich de vijand van het lijf houden met geschut uit 1878. De 300 veldkanonnen stammen uit 1904. Alleen de luchtartillerie beschikt over moderne wapens. De luchtvloot bestaat uit een bonte verzameling van ongeveer 140 vliegtuigen. Naast het reguliere leger is de verdediging in handen van de Bijzondere Vrijwillige Landstorm en burgerwachten.
De bevolking reageert kalm op de mobilisatie, al brengt die het dagelijks leven in de war. Gebieden worden onder water gezet, bewoners en vee geëvacueerd. Soldaten versperren wegen en bruggen, en hakken bomen weg om vrij schootsveld te hebben. De bevolking krijgt een verbod op hamsteren, waar lang niet iedereen zich aan houdt.
Defensie organiseert persreizen. De aandacht voor de mannen die ver van hun gezin verwijderd zijn, is groot. Mensen staan massaal sigaretten en spelletjes af aan de gemobiliseerden. Foto’s en films laten vooral opgewekte soldaten zien.
Brengt het begin van de mobilisatie nog spanning met zich mee, al snel slaat de verveling toe. Om de eentonigheid te doorbreken organiseren de manschappen spelavonden, sportwedstrijden en concerten. Het leger heeft een aparte afdeling Ontwikkeling en Ontspanning. Met cursussen figuurzagen en amusement houdt die de stemming erin.
Op 10 mei 1940 vallen de Duitsers Nederland binnen en komt er een einde aan de Nederlandse neutraliteit.