Home In beeld: Heilige oorlog

In beeld: Heilige oorlog

  • Gepubliceerd op: 24 augustus 2011
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Annemarie Lavèn
  • 2 minuten leestijd

Van de megalomane oorlogsretoriek van Bush tot de schokkende moorden van eenling Breivik, telkens weer blijken de kruistochten een inspiratiebron te zijn voor de rechtvaardiging van een oorlog. Maar met uitzondering van het onverwachte succes van de Eerste Kruistocht zijn de kruistochten vooral een fiasco geweest.

Het jaar 1099: een gigantisch leger staat voor de poorten van Jeruzalem. De verdediging van de stad is onhoudbaar en moet zich overgeven. Een onbeschrijfelijke slachting volgt en de stad wordt leeggeroofd. De heiligste plek van het christendom, het centrum van de wereld, is terug in christelijke handen.

De basis voor deze klinkende overwinning wordt gelegd door paus Urbanus II. Vier jaar eerder doet hij een vlammende oproep om in naam van God ten strijde te trekken naar het Oosten. De Byzantijnse keizer Alexios Komnenos heeft de paus om militaire hulp gevraagd tegen de Turken, die Byzantijns grondgebied in Klein-Azië hebben ingenomen.

Urbanus heeft er alle belang bij zich te manifesteren als de grote spirituele leider van de westerse wereld. Hij hoopt de Byzantijnen terug te brengen onder Roomse heerschappij. Ook binnen de Europese politiek zal een succesvolle kruistocht een ijzersterke troef betekenen voor de pauselijke troon.

De pauselijke suprematie is niet eerder zo sterk geweest. Het is een tijd van een sterk groeiende religieuze geestdrift. Een ongeremd optimisme krijgt vat op de gehele westerse wereld. De oproep leidt tot een ongekende massahysterie en religieus fanatisme. Er vormt zich een leger van kolossale proporties. De heilige oorlog verzacht de ziel en zuivert deze van alle zonden, verkondigt Urbanus. Veel priesters gaan nog verder en stellen de kruisvaarders een volledige aflaat in het vooruitzicht.

De goddelijke rechtvaardiging om de wereld te ontdoen van heidenen zet het hart in vuur en vlam. Overtuigd dat God aan hun zijde staat, trekt de bonte stoet oostwaarts. In 1098 valt Antiochië, een jaar later Jeruzalem.

De glorie blijkt van tijdelijke aard. Een kleine eeuw later is de stad weer in islamitische handen. Nieuwe pausen roepen nieuwe kruistochten uit, in de hoop het succes van Urbanus II te evenaren. Maar klinkende overwinningen blijven uit. De vierde kruistocht mondt in 1204 zelfs uit in een ramp zonder weerga wanneer Constantinopel, het hart van de orthodoxe kerk, nietsontziend wordt geplunderd. De religieuze motivatie krijgt steeds sterker een politieke kleur en verzandt in ordinaire hebzucht. Een kruistocht blijkt een vrijbrief geworden voor willekeurig welke oorlog in willekeurig wiens naam.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer