Van de megalomane oorlogsretoriek van Bush tot de schokkende moorden van eenling Breivik, telkens weer blijken de kruistochten een inspiratiebron te zijn voor de rechtvaardiging van een oorlog. Maar met uitzondering van het onverwachte succes van de Eerste Kruistocht zijn de kruistochten vooral een fiasco geweest.
Het jaar 1099: een gigantisch leger staat voor de poorten van Jeruzalem. De verdediging van de stad is onhoudbaar en moet zich overgeven. Een onbeschrijfelijke slachting volgt en de stad wordt leeggeroofd. De heiligste plek van het christendom, het centrum van de wereld, is terug in christelijke handen.
De basis voor deze klinkende overwinning wordt gelegd door paus Urbanus II. Vier jaar eerder doet hij een vlammende oproep om in naam van God ten strijde te trekken naar het Oosten. De Byzantijnse keizer Alexios Komnenos heeft de paus om militaire hulp gevraagd tegen de Turken, die Byzantijns grondgebied in Klein-Azië hebben ingenomen.
Urbanus heeft er alle belang bij zich te manifesteren als de grote spirituele leider van de westerse wereld. Hij hoopt de Byzantijnen terug te brengen onder Roomse heerschappij. Ook binnen de Europese politiek zal een succesvolle kruistocht een ijzersterke troef betekenen voor de pauselijke troon.
De pauselijke suprematie is niet eerder zo sterk geweest. Het is een tijd van een sterk groeiende religieuze geestdrift. Een ongeremd optimisme krijgt vat op de gehele westerse wereld. De oproep leidt tot een ongekende massahysterie en religieus fanatisme. Er vormt zich een leger van kolossale proporties. De heilige oorlog verzacht de ziel en zuivert deze van alle zonden, verkondigt Urbanus. Veel priesters gaan nog verder en stellen de kruisvaarders een volledige aflaat in het vooruitzicht.
De goddelijke rechtvaardiging om de wereld te ontdoen van heidenen zet het hart in vuur en vlam. Overtuigd dat God aan hun zijde staat, trekt de bonte stoet oostwaarts. In 1098 valt Antiochië, een jaar later Jeruzalem.
De glorie blijkt van tijdelijke aard. Een kleine eeuw later is de stad weer in islamitische handen. Nieuwe pausen roepen nieuwe kruistochten uit, in de hoop het succes van Urbanus II te evenaren. Maar klinkende overwinningen blijven uit. De vierde kruistocht mondt in 1204 zelfs uit in een ramp zonder weerga wanneer Constantinopel, het hart van de orthodoxe kerk, nietsontziend wordt geplunderd. De religieuze motivatie krijgt steeds sterker een politieke kleur en verzandt in ordinaire hebzucht. Een kruistocht blijkt een vrijbrief geworden voor willekeurig welke oorlog in willekeurig wiens naam.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
