Home IN BEELD: De opstand begint

IN BEELD: De opstand begint

  • Gepubliceerd op: 28 augustus 2013
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Annemarie Lavèn
  • 2 minuten leestijd

Als in 1566 de Beeldenstorm losbarst, zal niemand vermoeden dat de geweldsescalatie het begin zal zijn van de verzelfstandiging van de Noordelijke Nederlanden. En al helemaal niet dat de wrede, lange oorlog de kiem zal leggen voor een periode van ongekende rijkdom. Over deze onverwachte aanloop naar de Gouden Eeuw verhaalt de nieuwe app van Historisch Nieuwsblad, die binnenkort in de app store te vinden is. In dit beeldessay vast een voorproefje.
 


Willem van Oranje staat in ons collectieve geheugen gegrift als de man die de Nederlanden van het gehate Spaanse juk bevrijdde. Maar in 1566, als de Beeldenstorm losbarst, is de edelman alles behalve een heldhaftige opstandelingenleider. De prins van Oranje is een bedachtzaam man, die zijn invloed aan het Spaanse gezag aanwent om tot kalmte te manen. Hij ijvert voor een mildere aanpak van de calvinisten, maar tevergeefs. De felle vervolging van ketters, begonnen onder het bewind van keizer Karel V en voortgezet door zijn zoon Filips II, veroorzaakt zoveel beroering in de Nederlanden, dat Filips besluit orde op zaken  te stellen. Hij stuurt Fernando Álvarez de Toledo, de hertog van Alva. De ijzervreter is al bijna zestig, maar toch trekt hij met een sterk leger richting de Nederlanden om het Spaanse gezag te herstellen en korte metten te maken met de calvinistische oproeren.

Door de komst van Alva begrijpt Willem dat er weinig meer te onderhandelen valt en hij vlucht, evenals veel andere edelen. Wie blijft, riskeert zijn leven. Zelfs de voorname graven van Horne en Egmond, die net als Willem tot voor kort op goede voet verkeerden met het Spaanse hof, worden tot ieders verbijstering op de Grote Markt van Brussel onthoofd.

In de vijf jaar die volgen ontspint zich een ware guerrillastrijd. Gevluchte leden van de lagere adel organiseren zich in bendes, en noemen zich Watergeuzen. Ondertussen probeert Willem van Oranje in binnen- en  buitenland steun te verwerven om de Spaanse soldaten te verdrijven. De rebellen lijken weinig voortgang te boeken totdat ze op 1 april 1572 Den Briel in handen krijgen. De val van het Zeeuwse stadje betekent een ommekeer. Steeds meer stadjes sluiten zich bij de opstandelingen aan.

De strijd is bloedig en gewetenloos. Pas wanneer het Spaanse beleg van Alkmaar mislukt en vervolgens ook Leiden wordt ontzet, gloort er hoop voor de opstandelingen. Willem van Oranje staat aan het hoofd van een vrijwel aaneengesloten gebied: Holland en Zeeland. Het zal nog lang duren, maar de kiem voor de verzelfstandiging van de Nederlanden is gelegd.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Onderzoek

Onderzoekscommissie wilde bewust niet weten hoe corrupt prins Bernhard daadwerkelijk was

De commissie die moest uitzoeken of prins Bernhard smeergeld aannam van Amerikaanse vliegtuigbouwbouwers, heeft haar werk niet goed gedaan. Dat concludeert historicus Philip Dröge in Historisch Nieuwsblad. Dröge baseert zich op het onlangs geopenbaarde archief van de toenmalige secretaris, Ad Geelhoed. De commissie had sterke aanwijzingen dat de prins nog corrupter was dan gedacht, maar...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Zieke paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

De wankele gezondheid van paus Franciscus is al wekenlang wereldnieuws. Waarom? Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen...

Lees meer