Als in 1566 de Beeldenstorm losbarst, zal niemand vermoeden dat de geweldsescalatie het begin zal zijn van de verzelfstandiging van de Noordelijke Nederlanden. En al helemaal niet dat de wrede, lange oorlog de kiem zal leggen voor een periode van ongekende rijkdom. Over deze onverwachte aanloop naar de Gouden Eeuw verhaalt de nieuwe app van Historisch Nieuwsblad, die binnenkort in de app store te vinden is. In dit beeldessay vast een voorproefje.
Willem van Oranje staat in ons collectieve geheugen gegrift als de man die de Nederlanden van het gehate Spaanse juk bevrijdde. Maar in 1566, als de Beeldenstorm losbarst, is de edelman alles behalve een heldhaftige opstandelingenleider. De prins van Oranje is een bedachtzaam man, die zijn invloed aan het Spaanse gezag aanwent om tot kalmte te manen. Hij ijvert voor een mildere aanpak van de calvinisten, maar tevergeefs. De felle vervolging van ketters, begonnen onder het bewind van keizer Karel V en voortgezet door zijn zoon Filips II, veroorzaakt zoveel beroering in de Nederlanden, dat Filips besluit orde op zaken te stellen. Hij stuurt Fernando Álvarez de Toledo, de hertog van Alva. De ijzervreter is al bijna zestig, maar toch trekt hij met een sterk leger richting de Nederlanden om het Spaanse gezag te herstellen en korte metten te maken met de calvinistische oproeren.
Door de komst van Alva begrijpt Willem dat er weinig meer te onderhandelen valt en hij vlucht, evenals veel andere edelen. Wie blijft, riskeert zijn leven. Zelfs de voorname graven van Horne en Egmond, die net als Willem tot voor kort op goede voet verkeerden met het Spaanse hof, worden tot ieders verbijstering op de Grote Markt van Brussel onthoofd.
In de vijf jaar die volgen ontspint zich een ware guerrillastrijd. Gevluchte leden van de lagere adel organiseren zich in bendes, en noemen zich Watergeuzen. Ondertussen probeert Willem van Oranje in binnen- en buitenland steun te verwerven om de Spaanse soldaten te verdrijven. De rebellen lijken weinig voortgang te boeken totdat ze op 1 april 1572 Den Briel in handen krijgen. De val van het Zeeuwse stadje betekent een ommekeer. Steeds meer stadjes sluiten zich bij de opstandelingen aan.
De strijd is bloedig en gewetenloos. Pas wanneer het Spaanse beleg van Alkmaar mislukt en vervolgens ook Leiden wordt ontzet, gloort er hoop voor de opstandelingen. Willem van Oranje staat aan het hoofd van een vrijwel aaneengesloten gebied: Holland en Zeeland. Het zal nog lang duren, maar de kiem voor de verzelfstandiging van de Nederlanden is gelegd.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
