De Rijksuniversiteit Groningen heeft in oktober Theo Spek (1963) aangesteld als hoogleraar landschapsgeschiedenis. Hij zal zich met historisch onderzoek naar het Nederlandse landschap bezighouden.
‘Het is vreemd dat er nog nooit een landschapshoogleraar is geweest,’ zegt Spek, ‘want Nederland heeft met Frankrijk en Duitsland het meest afwisselende en interessante landschap van Europa.’ Er is overigens altijd wel veel maatschappelijke belangstelling voor het landschap geweest. De overheid maakt zich bovendien zorgen, omdat het landschap sinds de Tweede Wereldoorlog zeer snel is veranderd. Eerst leverde de natuur in, en nu de akkerbouw. De ministeries van Landbouw en van Cultuur willen meer onderzoek naar de ondergrondse en bovengrondse vormen van het Nederlandse landschap. ‘Ook voor historisch onderzoek is het landschap van groot belang,’ zegt Spek, ‘omdat je de geschiedenis soms niet in de archieven, maar in de bodem vindt.’
Spek won in 2005 de Van Winterprijs voor het beste boek op het terrein van regionale geschiedenis met Het Drentse esdorpenlandschap. In dit boek prikte hij de mythe door van het ‘ongerepte’ Drentse landschap, met lieflijke heidevelden en grazende schaapskuddes. ‘Het is een romantisch beeld dat in de negentiende eeuw ontstaan is en later klakkeloos is overgenomen. Vóór de zeventiende en achttiende eeuw was Drenthe namelijk veel groener en gevarieerder. Door overexploitatie is het gebied veranderd in een woestijnachtige vlakte van paarse heide.’
Bij zijn onderzoek naar de eslandschappen werkte Spek veel samen met biologen, planologen, archeologen en mediëvisten. ‘Als landschapshistoricus is het van belang om de juiste specialisten voor elk detail te vinden. Ik weet natuurlijk ook niet alles van eigendomsgeschiedenis en juridische verhoudingen in de Middeleeuwen.’
De komende jaren zal Spek nauw samenwerken met onderzoekers in andere delen van Europa. ‘In Polen rukken de bossen op, omdat door de urbanisatie het platteland ontvolkt, maar in het Middellandse-Zeegebied vindt door overmatig toerisme ontbossing plaats. Die veranderingen hebben grote gevolgen voor het Europese landschap. Er is nog niet echt een Europees landschapsbeleid. Ik hoop dat dit er door middel van wetenschappelijke samenwerking kan komen.’
In Groningen gaat Spek colleges geven bij archeologie en bij kunstgeschiedenis aan de letterenfaculteit.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
