HollandRama

In een tijdcapsule een reis door de Nederlandse geschiedenis maken. Het klinkt als een script voor een film of boek. Maar in het Nederlands Openluchtmuseum maken de bezoekers vanaf 18 mei werkelijk een tijdreis in de nieuwe attractie: HollandRama.

Voor de vernieuwde ingang van het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem ligt een koperen cocon. Over een jaar of tien is het koper groen en aangepast aan de natuurlijke omgeving. Het eivormig gebouw zonder deuren of ramen is de nieuwe ‘attractie’ van het Openluchtmuseum: HollandRama.
        De cocon heeft iets toverachtigs. Voorlichter Erwin te Bokkel: ‘Door geen ingang aan de buitenkant van het ei te maken, krijgt het gebouw iets mysterieus. De ingang ligt onder de grond en is te bereiken via het nieuwe entreegebouw van het museum. Vanaf de buitenkant van HollandRama en in de wachtruimte zijn geluiden te horen. Zo moet de bezoeker alvast nieuwsgierig worden en in de stemming komen.’
        Anderhalve maand voor de opening is HollandRama nog één grote bouwput. De koperen schil is alleen aan de achterkant van het ei te zien. Door een gat aan de voorkant, dat afgedekt wordt met bouwzeil, worden panorama’s naar binnen geloodst. De panorama’s worden kant-en- klaar aangeleverd door het decorproductiebedrijf van de NOB uit Hilversum en hoeven alleen maar gemonteerd te worden.
        In de nok van de ovale zaal zweeft een driedimensionale stadsplattegrond uit de negentiende eeuw. Daaronder ontpopt zich het interieur van een kerkje. Negentig graden naar links staat de kale voorgevel van een ouderwets pandje. Voor de bezoeker van het museum zijn de panorama’s straks alleen afzonderlijk zichtbaar. Een overzicht zou de betovering van HollandRama verbreken.

‘HollandRama is een modern panorama met de romantiek van de negentiende eeuw. Het grote verschil met Panorama Mesdag in Scheveningen is dat hier meerdere panorama’s getoond worden. Maar net als in de negentiende-eeuwse panorama’s wordt een illusie gewekt: je moet het gevoel hebben in een andere wereld te zitten.’
        Het moderne element is duidelijk aanwezig: mechanica, hydraulica, geavanceerde computertechnieken, licht- en geluidseffecten, geur en temperatuurverschillen maken de tijdmachine. ‘De bezoeker neemt plaats in een tijdcapsule, die ongeveer acht meter omhoog gaat, tien meter heen en weer beweegt en om zijn eigen as draait. Deze bewegingen kunnen gelijktijdig plaatsvinden. Door met geur en temperatuurverschillen te werken, krijgt de bezoeker het gevoel zich in een bepaalde tijd of op een bepaalde plaats te bevinden.’ De tijdcapsule is voorzien van een kijkgat, net als het diafragma van een fotocamera. Dit kijkgat kan groter of kleiner worden, waardoor gespeeld wordt met de diepte. ‘Ook weer een trucje om illusie te kweken’, zegt Te Bokkel.
        De zeventien minuten durende show toont vluchtige momenten van landschappen, gebouwen, interieurs en voorwerpen. Het is een reis door de Nederlandse geschiedenis van ongeveer 1800 tot 1990. Het ene moment zie je een negentiende-eeuws pandje en het volgende moment waan je je in hetzelfde huis, maar dan honderd jaar later. De bezoeker proeft de sfeer van een achttiende-eeuws grachtje en denkt dat hij in een helikopter boven een negentiende- eeuwse stad hangt. De reis is onderverdeeld in een aantal thema’s. Elk thema wordt ingeleid door een herkenbare, hedendaagse homevideo, bijvoorbeeld over een gezin op de Vrijmarkt met Koninginnedag. Daarna gaat de bezoeker terug in de tijd.

Voor Ton Wagemakers is met de verwezenlijking van HollandRama een jongensdroom uitgekomen. Hij is lid van de directie van het Openluchtmuseum en acht jaar geleden kwam hij met het idee. ‘Het Openluchtmuseum had vrijwel geen tentoonstellingsruimte. We konden een gewone expositieruimte bouwen, maar we wilden liever een nieuw museaal concept ontwikkelen dat aansloot bij het park. We laten de mensen kennis maken met de geschiedenis van het alledaagse leven.’
        ‘De negentiende-eeuwse panorama’s waren het eerste massamedium. De mensen konden een historische gebeurtenis beleven, omdat ze er midden in stonden. Zo werd de geschiedenis toegankelijk gemaakt voor het gewone publiek. Hetzelfde moet het moderne HollandRama doen.’ Wagemakers werd geïnspireerd door cultuurfilosoof Walter Benjamin. Die meende dat mensen in de negentiende eeuw op zoek waren naar andere werelden. Volgens Benjamin konden ze die vinden in de panorama’s. ‘In HollandRama worden verloren gegane beelden weer tot leven gewekt. De panorama’s spreken voor zich. HollandRama is geen attractie met spektakel zoals je die in de Efteling hebt. We willen meer: HollandRama vertelt een verhaal.’
        De behandelde thema’s zijn deels in het park terug te vinden. ‘In het Openluchtmuseum hebben we een Hindelooper stijlkamer. In HollandRama laten we zien hoe Hindeloopen eruitzag rond 1900. Ook kunnen we een bruidsstoet uit die tijd laten herleven. Het is een aanvulling op het park. We vinden het belangrijk om rituelen van vroeger te laten zien die te maken hebben met leven en dood. Wanneer de bezoeker in het park rondloopt, zou hij de indruk kunnen krijgen dat er vroeger alleen boeren waren. Het Openluchtmuseum bestaat voor het grootste deel uit boerderijen. In HollandRama worden alle facetten van het alledaagse leven getoond, dus ook het stadsleven.’
        HollandRama brengt de alledaagse voorwerpen meer tot leven. Wagemakers: ‘In het Openluchtmuseum is alles verstild. Daardoor kunnen mensen zich moeilijk een voorstelling maken van hoe het in het verleden was. In HollandRama geven we betekenissen aan voorwerpen, zodat de mensen geïnteresseerd raken. We hopen dat met name kinderen door deze wonderlijke reis meer vragen gaan stellen.’