In Duitsland woedt een Historikerstreit over de uniciteit van de Holocaust en de Duitse schuld. Mag je de moord op 6 miljoen Europese Joden vergelijken met koloniale misdaden?
De Holocaust was een unieke misdaad in de geschiedenis. De erkenning van dit feit is al decennialang een van de fundamenten van de Duitse ‘verwerking’ van het verleden. Wie eraan morrelt, kan rekenen op tegengas.
Dit ervaren momenteel historici die de Holocaust verklaren vanuit de geschiedenis van het kolonialisme. Zij beschrijven Hitlers zucht naar Lebensraum in Oost-Europa als een koloniaal project, wijzen op de relatie tussen diens biologisch antisemitisme en koloniaal racisme, en zien een verband tussen koloniale genocides en de Endlösung.
De Hamburgse historicus Jürgen Zimmerer en zijn Amerikaanse collega Michael Rothberg hebben vorig jaar in Die Zeit opgeroepen om het taboe op het vergelijken van de Holocaust met andere genocides op te heffen. Volgens hen dient dat taboe om een debat over Duitslands koloniale verleden te verhinderen. De twee kregen steun van de Australische historicus Dirk Moses, die op internet kritiek uitte op de ‘hogepriesters’ van de Holocaust-herinnering, die hun zienswijze als een ‘catechismus’ zouden opleggen.
Elke week de historische duiding van het nieuws van nu in je postvak? Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Tegen deze kritiek verweren zich andere historici in een bundel die begin dit jaar is verschenen. Norbert Frei, hoogleraar in Jena, schrijft dat historici die de Holocaust vergelijken met koloniale misdaden (die bijna alle westerse landen begingen), rechts-extremisten in de kaart spelen. Zij willen immers af van de specifiek Duitse ‘schuldcultus’. Frei kreeg afgelopen zomer bijval van Andreas Wirsching, de directeur van het gerenommeerde Institut für Zeitgeschichte in München.
Dwars door dit debat loopt de kwestie-Israël. Volgens Moses schrijft de ‘catechismus’ van de Holocaust-herinnering voor dat Duitsland loyaal is aan dat land, ondanks de onderdrukking van de Palestijnen. Op deze bewering heeft de bekende Israëlische historicus Saul Friedländer fel gereageerd. Friedländer ziet een verband tussen Moses’ uitlatingen en de Black Lives Matter-beweging, die volgens hem antisemitische trekken heeft.
