Spelregels
Wederom organiseren Historisch Nieuwsblad, de Volkskrant en het televisieprogramma Andere Tijden de Grote Geschiedenis Quiz. De voorronde van de quiz vindt u in dit nummer, en in de Volkskrant van zaterdag 29 maart.
Drie deelnemers aan de voorronde gaan door naar de finale. Zij nemen het daar op tegen vier teams van prominente Nederlanders, onder wie actrice Anne-Marie Jung, schrijfster Nynke de Jong en Eerste Kamerlid Arjan Vliegenthart. Deelnemers aan de voorronde maken bovendien kans op vijf historische verrassingspakketten.
De beste inzenders van de voorronde worden dit jaar uitgenodigd voor een oefenmiddag met Joost Karhof, waar we het team voor de finale zullen samenstellen. De finalisten, winnaars van de verrassingspakketten en goede antwoorden, staan op 26 april in de Volkskrant, op www.ggq.nl en op historischnieuwsblad.nl/quiz.
De finale wordt dit jaar opgenomen in de Pieterskerk in Leiden en uitgezonden op Hemelvaartsdag 29 mei, om 20.25 uur (onder voorbehoud) op Nederland 2 bij de NTR/VPRO.
Voordat u zich probeert te kwalificeren voor de finale een welgemeende waarschuwing. Natuurlijk kunt u antwoorden opzoeken. Maar daarmee houdt u uzelf en ons voor de gek, met het risico dat u in de finale voor het oog der natie door de mand valt.
In deze voorronde dient u 25 vragen te beantwoorden op het formulier op p. 69. Nog gemakkelijker is het om uw antwoorden in te sturen via www.ggq.nl.
1. Wat was de gang naar Canossa?
a. Een pelgrimstocht naar een grot in het Italiaanse Canossa, waar gelovigen hoopten te worden genezen van jicht en artritis.
b. De ontmoeting tussen keizer Hendrik IV en paus Gregorius VII in de rotsburcht Canossa, waar de keizer de paus verzocht om de kerkelijke ban over hem op te heffen.
c. De reis van Otto von Bismarck in 1866 naar het Tsjechische Canossa, waar hij de vrede tekende die een einde maakte aan de Zevenweekse Oorlog.
d. De gang van Silvio Berlusconi naar de zitting van de Italiaanse senaat waarin hem zijn zetel werd ontnomen.
2. Het Leidse ‘glippers’ is een scheldwoord voor:
a. Leidenaren die tijdens het Beleg van Leiden in 1420 stiekem overliepen naar de Hoeken.
b. Leidenaren die tijdens de belegeringen door het leger van Filips II in 1573-1574 de stad ontvluchtten.
c. Leidenaren die de Leidse buskruitramp van 1807 overleefden.
d. Leidenaren die tijdens de Tweede Wereldoorlog vluchtten naar Engeland.
3. De wereldtentoonstellingen trokken in de decennia rond 1900 massale belangstelling. Welk prestigeobject hoort bij welke tentoonstelling?
a. Metro bij Parijs 1900 – Vrijheidsbeeld bij Parijs 1889 – Krupp-kanon bij Londen 1851 – Draadloze telegrafie bij Brussel 1897.
b. Draadloze telegrafie bij Parijs 1900 – Krupp-kanon bij Parijs 1889 – Vrijheidsbeeld bij Brussel 1897 – Metro bij Londen 1851.
c. Metro bij Parijs 1900 – Draadloze telegrafie bij Parijs 1889 – Krupp-kanon bij Londen 1851 – Vrijheidsbeeld bij Brussel 1897.
d. Draadloze telegrafie bij Londen 1851 – Metro bij Brussel 1897 – Vrijheidsbeeld bij Parijs 1889 – Krupp-kanon bij Parijs 1900.
4. Wie noemden de Amerikanen liefkozend Uncle Joe?
a. Founding Father James Madison, vanwege zijn grote rol in de ratificatie van de Amerikaanse grondwet.
b. President Abraham Lincoln, vanwege zijn standpunt over de slavernij.
c. President Franklin Delano Roosevelt, vanwege de invoering van de New Deal.
d. Stalin, de nieuwe bondgenoot die tijdens de Tweede Wereldoorlog hielp Europa te bevrijden.
5. Wat is Lineair B?
a. Een schrift uit de Myceense beschaving, waarbij elk symbool stond voor een lettergreep.
b. De eerste betrouwbare kwikthermostaat, uit de zeventiende eeuw.
c. Gifgas uit de Eerste Wereldoorlog dat de longen verbrandde van soldaten die het inademden.
d. De wiskundige formule waarmee codeermachine Enigma in de Tweede Wereldoorlog berichten versleutelde.
6. Naar aanleiding van welke zaak vond er een vechtpartij plaats in de Tweede Kamer?
a. Het debat over de Vlootwet in oktober 1923: het kabinet wilde de vloot moderniseren ten tijde van grote bezuinigingen.
b. De Affaire-Oss: een Kamerlid ontstak in 1939 in woede omdat minister Goseling vragen over een zedenmisdrijf niet wilde beantwoorden.
c. De kwestie rond de Drie van Breda: in 1972 stelde Dries van Agt de vrijlating van de oorlogsmisdadigers aan de orde.
d. De ‘Beste Els’-affaire: Frits Bolkestein vroeg in 1996 aan minister Borst of zij iets kon betekenen voor een medicijnfabrikant waarvoor hij werkte.
7. Welke Hollandse vorst werd als eerste tot koning gekroond?
a. De Hollandse graaf Gerolf van Holland, in 850.
b. De Hollandse graaf Willem II, in 1248.
c. Stadhouder-koning Willem III, in 1689.
d. Lodewijk Napoleon, in 1806.
8. Een pretentieloze amateurfoto wordt in de volksmond ‘een kiekje’ genoemd. Waar komt het woord vandaan?
a. Het verwijst naar het gat in de doos van de allereerste camera’s, waardoor het lichtgevoelige papier werd belicht.
b. Het was in de achttiende eeuw dé aansporing om te lachen: ‘Zeg eens kiek.’
c. Van Israël Kiek, die in de negentiende eeuw groepsfoto’s maakte van uitgelaten Leidse studenten.
d. Het is de Duitse naam voor kwik, waarmee Daguerre zijn plaatnegatieven ontwikkelde.
9. In de nacht van 30 juni op 1 juli 1997 werd de Britse kolonie Hongkong teruggegeven aan de Volksrepubliek China. Waarom?
a. De zeggenschap van Groot-Brittannië over Hongkong als geheel liep in 1997 af.
b. Na de Tweede Wereldoorlog was afgesproken dat Engeland Hongkong mocht houden tot China niet meer communistisch was.
c. China kaartte de Hongkong-kwestie in 1996 aan bij de Verenigde Naties, die Engeland dwongen Hongkong aan China over te dragen.
d. In 1997 overleed gouverneur Chris Patten. Niemand in Engeland wilde hem vervangen, dus werd de kolonie teruggegeven.
10. Vanaf de negentiende eeuw voerde het ene na het andere land de leerplicht in. Welke volgorde is de juiste?
a. Frankrijk – Zweden – Nederland – Suriname.
b. Zweden – Frankrijk – Nederland – Suriname.
c. Zweden – Suriname – Frankrijk – Nederland.
d. Nederland – Frankrijk – Zweden – Suriname.
11. Welke stad droeg in het verleden niet alleen de bijnaam ‘Koningin van het Oosten’ maar ook ‘Kerkhof der Europeanen’?
a. Jeruzalem, berucht vanwege het hoge aantal doden tijdens de kruistochten.
b. Batavia, waar in het VOC-tijdperk veel westerlingen stierven aan tropische ziektes.
c. Kanton, de havenstad waar tijdens de Opiumoorlogen veel slachtoffers vielen.
d. Hiroshima, waar tienduizenden in 1945 omkwamen door de atoombom.
12. Wat zijn morisco’s?
a. Inwoners van Noord-Afrika die in 533 door keizer Justinianus werden uitgeroeid om het Byzantijnse Rijk uit te breiden.
b. Legereenheden van Saladin die in 1187 het kruisvaardersleger bij Jeruzalem versloegen.
c. Spaanse moslims die zich na de Reconquista bekeerden tot het katholicisme.
d. Franse kolonisten die al eeuwen in Algerije woonden, maar tijdens de Frans-Algerijnse Oorlog massaal moesten vluchten.
13. Welke gebeurtenis verbeeldt deze foto?
a. De Eerste Wereldoorlog, toen de Amerikanen bij de Slag aan de Schelde de Duitsers terug wisten te drijven.
b. De Tweede Wereldoorlog, toen de Amerikanen streden tegen de Japanners op het eiland Iwo Jima.
c. De Korea-oorlog, toen de Amerikanen de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul bezetten.
d. De Vietnam-oorlog, toen de Amerikanen bij de Val van Saigon de oorlog wonnen.
14. Karel de Grote werd in 800 op eerste kerstdag door paus Leo III gekroond tot keizer. Waarom was de kroning controversieel?
a. Eerste kerstdag stond in het teken van de geboorte van Jezus; op die dag mochten geen andere kerkelijke rituelen worden uitgevoerd.
b. Paus Leo werd onder valse voorwendselen de kerk binnengehaald en gedwongen de kroning uit te voeren.
c. Het Byzantijnse Rijk accepteerde de kroning niet, omdat het zichzelf als de enige ware opvolger zag van het Romeinse Rijk.
d. Paus Leo wilde eigenlijk zelf keizer worden.
15. Ronald Reagan en Margaret Thatcher wilden eind 1979 beperkte invloed van de overheid en liberalisering van de vrije markt. Hoe heet de econoom op wie Reagan en Thatcher hun beleid baseerden?
a. John Stuart Mill.
b. Alfred Marshall.
c. John Maynard Keynes.
d. Milton Friedman.
16. Niet alle helden in de Oudheid sneuvelden door het zwaard van de vijand. Wie pleegde er zelfmoord?
a. Phidippides, die na de Slag bij Marathon in 490 v.Chr. in handen dreigde te vallen van de Perzen.
b. Hannibal, in 183 v.Chr., om uitlevering aan de Romeinen te voorkomen.
c. Spartacus, in 71 v.Chr., toen de slavenopstand onder zijn leiding neergeslagen dreigde te worden door de Romeinen.
d. Arminius, die jaren na zijn overwinning van 9 n.Chr. in het Teutoburgerwoud dreigde te worden uitgeleverd aan de Romeinen.
17. In 1917 namen de bolsjewieken onder leiding van Lenin en Trotski de macht in Rusland over van:
a. De mensjewieken onder leiding van Julius Martov.
b. De voorlopige regering onder leiding van Alexandr Kerenski.
c. Het tsaristische bewind van Nicolaas II.
d. De arbeidersraden (sovjets).
18. In 1864, 150 jaar geleden, richtte Henri Dunant formeel het Rode Kruis op. Wat vormde de aanleiding?
a. Het enorme aantal doden in de bloedige Amerikaanse Burgeroorlog.
b. De uitbraak van een cholera-epidemie in Parijs in 1857.
c. Het grote aantal Turkse vluchtelingen dat tijdens de Krim-oorlog nergens heen kon.
d. De veldslag bij Solferino in 1859, waar 40.000 doden en gewonden vielen naar wie niemand omkeek.
19. In 1948 was de Chicago Daily Tribune iets te vroeg met een artikel over de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen. Wie verloor de verkiezingen volgens de krant?
a. Herbert Hoover.
b. Franklin Roosevelt.
c. Harry Truman.
d. Dwight Eisenhower.
20. Waarom schoren adellijke vrouwen in de zestiende eeuw hun hoofdhaar boven het voorhoofd af?
a. Omdat hun voorhoofd daardoor hoger leek, dachten ze intelligenter over te komen.
b. Dat werd hygiënischer gevonden, want ze droegen een warme stoffen hoofdtooi.
c. Een deels kaalgeschoren hoofd benaderde het maagdelijkheidsideaal.
d. Het was de vrouwelijke tegenhanger van de tonsuur.
21. Waarom werd tijdens de Eerste Wereldoorlog gifgas ingezet?
a. Om het zicht van de soldaten te beperken, zodat de tegenstander ongezien de loopgraven in kon komen.
b. Om zo veel mogelijk soldaten te verwonden, zodat de vijand tijd kwijtraakte aan de verzorging.
c. Om veel soldaten tegelijkertijd te doden, zodat de vijand tijd kwijtraakte aan het delven van graven.
d. Om aan de alarmkreet ‘Gas!’ te kunnen horen waar de vijand precies zat.
22. Waarom stonden er in negentiende-eeuws Frankrijk torens met daarop draaibare H-vormige constructies?
a. Het waren télégraphes, die dienden om op grote afstand boodschappen te versturen.
b. Het waren opslagplaatsen voor graan met op het dak constructies die vogels moesten afschrikken.
c. Het was een linie met verdedigingstorens: op de daken kon artillerie worden geïnstalleerd.
d. Het was een installatie van de Académie des Sciences waarmee de Melkweg werd bestudeerd.
23. Wanneer erkende Nederland officieel de Sovjet-Unie?
a. Na het einde van de Eerste Wereldoorlog besloot de Nederlandse regering uit economische overwegingen het Sovjetbewind te erkennen.
b. In 1934 trad de Sovjet-Unie toe tot de Volkenbond. In dat jaar ging ook Nederland over tot erkenning.
c. In de Tweede Wereldoorlog ging de Nederlandse regering in ballingschap over tot erkenning van het Sovjetbewind.
d. De Nederlandse regering heeft de Sovjet-Unie nooit officieel erkend.
24. Waarom scheidde Napoleon Bonaparte van zijn eerste vrouw Joséphine?
a. Hij kon bij haar geen officiële erfgenaam verwekken.
b. Hij had ontdekt dat zij een affaire had met zijn adjudant.
c. Uit de door hem ingevoerde burgeradministratie bleek dat ze te nauw met hem verwant was.
d. Hij wilde een strategisch belangrijker huwelijk aangaan met een Egyptische prinses.
25. In 1990 gingen de partijen CPN, PSP, PPR en EVP op in GroenLinks. GroenLinks heeft nooit deel uitgemaakt van een kabinet, maar een van zijn voorgangers wel. Welke partij was dat?
a. De CPN.
b. De PSP.
c. De EVP.
d. De PPR.
Vul de quiz in op www.ggq.nl of stuur het formulier (één per persoon) in een gefrankeerde envelop naar:
De Grote Geschiedenis Quiz
p/a redactie Historisch Nieuwsblad
Postbus 57191
1040 BB Amsterdam
De buslichting van dinsdag 8 april, 18.00 uur, geldt als deadline. Ook de inzendingen via internet moeten voor dat tijdstip binnen zijn.
De juiste antwoorden staan op zaterdag 26 april in de Volkskrant, op ggq.nl en op historischnieuwsblad.nl/quiz. De finale wordt op 29 mei uitgezonden door de NTR/VPRO op Nederland 2.
