Gezien

TENTOONSTELLING

KOP: Kammetjes van de wierdenbewoners

Door Marieke Prins

De beroemde archeoloog Van Giffen (1884-1973) was een praktisch man. Op zijn motor doorkruiste hij Groningen om zakken uit te delen onder de commerciële afgravers van de wierden, het Groningse woord voor terpen. In die zakken konden ze hun bodemvondsten bewaren, gesorteerd naar aardlaag. Zo redde Van Giffen op het nippertje veel waardevolle objecten. De wierden werden namelijk vanaf het begin van de twintigste eeuw in rap tempo afgegraven om de vruchtbare grond te verkopen.

Omdat hij niet alleen oog had voor munten en beeldjes, maar ook voor botjes en aardlagen, ontdekte Van Giffen veel over het dagelijkse bestaan van de wierdenbewoners. Hij werd daarmee één van de beroemdste archeologen van de twintigste eeuw. De tentoonstelling Van Giffen en het geheim van de wierden laat zien wat we dankzij hem bezitten en weten. In het hart van de tentoonstelling zijn bodemschatten te zien in een namaak afgraving. Elders staat een maquette van een wierdendorp en met een brilletje op kan je een driedimensionaal filmpje zien over het leven op een wierdenboerderij.
De tentoonstelling ziet er weliswaar mooi uit maar zonder het museumblad te lezen, wordt de bezoeker vaak niet veel wijzer. Zo staan in de eerste zaal honderden kleine objecten, van kammetjes tot bikkels, in ouderwetse kabinetten, met als enige uitleg dat musea er vroeger zo uitzagen. Daarna volgen portretten van Van Giffens promotor en een conservator van het Groninger Museum.
Ook zijn er zaken die desoriënterend werken, zoals de felle kleuren van de zalen, zonder inhoudelijke betekenis, en decoratieve stapels schedels, die ook al op een eerdere tentoonstelling in dit museum te zien waren. Op deze tentoonstelling staan een piramide van mensenschedels op een bloedrood podium en dierenschedels mooi opgestapeld op een felgroen podium. Van Giffen promoveerde op faunaresten in wierden, het Groninger Museum ziet meer in knekels.

Professor van Giffen en het geheim van de Wierden, Groninger Museum, Museumeiland 1, Groningen, tot en met 9 april 2006, open: di-zo 10:00-17:00, info: 050-3666555/ 0900-8212132 of www.groninger-museum.nl

WEBSITES door Klaas Verweij

Gevelstenen

Sinds december 2005 is een bouwhistorische website on line dankzij de langdurige verzamelinspanningen van het Historisch Museum Rotterdam. De website bevat een collectie van vooral veel gevelstenen van verdwenen of verbouwde panden uit Rotterdam. Er is informatie opgenomen over de artefacten, maar vaak ook over de panden en de mensen die er woonden. De objecten bevatten soms een lijstje met naslagwerken.
De site is rijkelijk voorzien van ondersteunend beeldmateriaal. Niet alleen de gevelstenen zijn afgebeeld, maar ook aanverwant materiaal zoals schilderingen, penningen en inboedels. De navigatie door het historisch materiaal geschiedt door middel van een klikbare kadastrale kaart van Rotterdam uit 1832. De collectie is ook via een eenvoudige inventarislijst te doorzoeken.

www.bouwhistorierotterdam.nl
Zie ook www.historischmuseumrotterdam.nl voor meer historische objecten uit Rotterdam.

Lieux de mémoires

Muiderberg in 1296, Goejanverwellesluis in 1787 en Heerlen in 1974. Belangrijke historische plaatsen in Nederland worden nu op een website bijeengebracht door Het Nationaal Archief. Deze ‘lieux de mémoires’ zijn op de site voorzien van historische gegevens en afbeeldingen. Voor de liefhebber is tevens een overzicht van authentiek bronmateriaal voorhanden. En ook is er een routekaart bijgevoegd voor wie de plekken zelf wil bezoeken.
De historische plaatsen zijn vindbaar via een interne zoekmachine en ze zijn per provincie door te bladeren. Helaas is het aanbod aan historische plekken op de site nog wat summier. Maar dat kan spoedig veranderen. Bezoekers kunnen namelijk eigen ideeën aandragen via een digitaal webformulier.

www.nationaalarchief.nl/plaatsen

/Geschiedenis

/Geschiedenis is vernieuwd. Het geschiedenisportaal van VPRO, NPS en het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid biedt een schat aan audiovisuele informatie over uiteenlopende onderwerpen uit de wereldgeschiedenis. Via het portaal kunnen ‘oude’ afleveringen van Andere Tijden en OVT bekeken en beluisterd worden. Het TV-kanaal, dat non-stop on line uitzendingen vertoont, besteedt telkens gedurende twee weken aandacht aan een nieuw thema.
Vooral het onderdeel Dossiers is een waar genot. Goed geordende en toegankelijke dossiers zijn voorzien van audiovisueel materiaal. Ook is er een dossier aangelegd over de aanstaande verkiezing van de beste en slechtste premier van de afgelopen zestig jaar.

www.omroep.nl/geschiedenis

FILM door Ruth Oldenziel

KOP: Angstige sfeer

Wie deed de communistenjager, de Amerikaanse Senator Joseph McCarthy, uiteindelijk de das om? Werd het nieuwe medium televisie hem fataal, gaf het establishment van zijn eigen Republikeinse partij in het Congres hem de dolkstoot of was het Amerikaanse leger verantwoordelijk voor zijn uiteindelijke ondergang? In het docudrama van George Clooney, Good Night, and Good Luck staat de rol van de media in de ondergang van McCarthy centraal.
Op 9 maart 1954 wijdde Edward Murrow, Amerika’s meest vermaarde pionier van radio en televisie, zijn nieuwsprogramma See It Now geheel aan de McCarthy’s methoden. Het betekende een ommekeer in de televisiegeschiedenis. Clooney verhaalt, vanuit het perspectief van de regiekamer van de CBS studio’s, het duel tussen de journalist Murrow (acteur David Strathairn) en de politicus McCarthy (niet gespeeld, maar via authentieke opnames).
In Amerika zijn al meer dan duizend recensies gepubliceerd. Progressieve kranten waarderen de parallel met het heden en prijzen Clooney om zijn moed in deze politieke film zonder opsmuk. De rechtse pers beschuldigt de regisseur van een linkse Hollywoodfantasie, waarin de media onterecht een heldenrol krijgen toegedicht en de communistische dreiging is geminimaliseerd. Het portret zou niet stroken met de historische werkelijkheid.
Clooney heeft zijn historisch huiswerk wel degelijk gedaan. Twee dagen na Murrows uitzending bracht het Amerikaanse leger het conflict met McCarthy in de openbaarheid. Dat leidde tot de beruchte hoorzittingen van het Congres, die 36 dagen integraal werden uitgezonden op televisie. McCarthy bracht daarin zichzelf door zijn buitensporig gedrag ten val, geholpen door Republikeinse partijgenoten. Televisie gaf de doorslag. Toch is het ironisch—en hierop doelen conservatieve critici–dat Murrow als televisieman relatief laat was in zijn kritische houding jegens McCarthy. Radio en schrijvende pers waren hem allang voorgegaan.
Televisie anno 1954 was een nieuw medium dat zich nog nauwelijks onafhankelijk had kunnen ontwikkelen van commercie en staatspropaganda. Afwijkende meningen werden op de beeldbuis zorgvuldig gemeden. De historische betekenis van Murrows uitzending is daarom te vergelijken met Walter Cronkites fameuze kritiek op de Vietnamoorlog vlak na het Tetoffensief veertien jaar later in 1968. Cronkite en Murrow waren nieuwsmakers met een rechte rug, maar ook met een feilloos gevoel voor de veranderingen in de publieke opinie. Beiden legitimeerden eerder maatschappelijke veranderingen dan dat ze deze creëerden. Murrows kritische houding tegenover McCarthy was voor televisie dus een historische stap. Clooney maakt dat op pijnlijke wijze duidelijk. De film treft weergaloos de beklemmende angstige sfeer van die periode.

Ruth Oldenziel is Amerika-deskundige en hoogleraar aan de Technische Universiteit van Eindhoven.

Good Night, and Good Luck draait vanaf donderdag 2 maart in de bioscopen.