Home Gezien

Gezien

  • Gepubliceerd op: 15 juli 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Antoine Verbij Guido van de Hengel Doeko Bosscher

TENTOONSTELLING

Duitsland tussen Kever en Trabant

door Antoine Verbij/ Berlijn

Meer dan twintig jaar heeft een nationale commissie gesoebat over de vraag hoe een Duits Historisch Museum eruit zou moeten zien. Het initiatief kwam van de toenmalige bondskanselier Helmut Kohl, die niet kon bevroeden dat ‘Duits’ enkele jaren later iets heel anders zou betekenen dan toen hij de commissie instelde. Nu heeft het Duits Historisch Museum eindelijk een permanente tentoonstelling waarin de perspectieven van West en Oost keurig zijn verenigd. Op 2 juni verrichtte bondskanselier Angela Merkel de opening van de tentoonstelling in het zogeheten Zeughaus (wij zouden zeggen: arsenaal) aan de barokke pronkboulevard Unter den Linden in Berlijn.

In datzelfde Zeughaus toonde tot 1990 de DDR hoe de Duitse geschiedenis altijd al onafwendbaar op het socialisme afstevende. Aan zo’n allesoverkoepelende visie hebben de huidige curatoren zich niet gewaagd. Uiteraard niet, want in herenigd Duitsland is politieke voorzichtigheid de moeder van de historische porseleinkast. Dus staat in de afdeling over het naoorlogse Duitsland een Volkswagen Kever tegenover een helgroene Trabant, uiteraard gescheiden door een authentiek stuk Muur.

Niet met een visie, maar met een reeks vragen wordt de bezoeker de tentoonstelling in gestuurd. Acht in totaal, waaronder: ‘De Duitsers ─ wat bindt hen?’, ‘Wie heerste er, wie gehoorzaamde er en wie bood er verzet?’ en ‘Hoe kijken de Duitsers naar zichzelf?’ De antwoorden liggen verborgen tussen de 8000 objecten die op 7000 vierkante meter ruim 2000 jaar geschiedenis belichten.

Zo’n megatentoonstelling biedt uiteraard zowel te veel als te weinig. Te veel, want door de overvolle ruimten kan men sommige stukken niet eens goed bekijken. Te weinig, want iedere bezoeker mist wel iets. Om maar wat te noemen: er is veel aandacht voor de dichters, maar waar zijn de denkers? Geen spoor van Kant, Hegel, Schopenhauer en Nietzsche.

Dat is ook de teneur van de talloze commentaren in de media. Iedereen mist wel iets. Maar iedereen is ook opgelucht. Eindelijk is de nationale tentoonstelling er. En wat eruit oprijst, is niet de dreigende Teutoon, niet de militaristische Pruis, niet de oorlogszuchtige nazi, niet de zelfvoldane Bondsrepublikein, maar de zelfkritisch op zijn successen én fouten terugblikkende Duitser, die zich heel voorzichtig, heel besmuikt toch ook weer een bescheiden patriottisme veroorlooft.

Deutsches Historisches Museum, Unter den Linden 2, Berlijn. Entree: € 4,00. Open: dag 10-18 uur. Info: (00)49 30 20 304 444 of www.dhm.de.

FILM

door Doeko Bosscher

Ierse broederstrijd

De Engelse regisseur Ken Loach staat niet bekend om zijn subtiliteit, wel om zijn vergaande empathie met de medemens uit het gewone volk. Laat hem zijn gang gaan en geen filmkijker blijft uiteindelijk onberoerd, zoals hij met zijn ‘Schotse trilogie’ (waarvan Ae Fond Kiss het laatste en beste deel was) opnieuw bewees.

Na zijn Schotse excursie heeft hij nu een stap over de Ierse Zee gezet en zich gestort op de burgeroorlog die vanaf 1922 werd uitgevochten tussen de IRA en de regering van de Irish Free State. Zijn film The Wind that Shakes the Barley – de titel is ontleend aan een romantisch volksliedje – begint in 1920, en schildert dan eerst hoe bruut de Engelsen tegen de nationalisten tekeergingen en hoe zij langzaam maar zeker door het verzet werden gedwongen een vorm van Ierse autonomie te aanvaarden. Tijdens die lange aanloop gebruikt Loach de grove kleuren van een eenduidig tafereel. Er waren schurken en helden, en de rebellen konden niet anders handelen dan zij deden.

Vanaf 1922 werd de toestand echter gecompliceerd, en zelfs deze geëngageerde regisseur ziet zich in zijn meeslepende terugblik gedwongen een aantal vragen open te laten. Was wat de Irish Free State had bereikt misschien het best haalbare, in de gegeven omstandigheden? Of hadden de radicalen, die de wapens opnamen tegen hun ‘berustende’ landgenoten, het toch bij het rechte eind?

De broers Damien en Teddy zijn de verpersoonlijking van het contrast tussen de twee visies. Eerst werken zij in elk opzicht broederlijk samen, maar na de wapenstilstand is het gedaan met de harmonie. Aan het eind van de film voert Teddy zelfs het bevel over het executiepeloton dat Damien ter dood brengt. Ja, het leger van de Free State keerde zich met grof geweld tegen de IRA, en 51 procent van Loachs inborst sympathiseert met degenen die het socialistisch georiënteerde verzetsideaal hooghouden. De andere 49 procent echter – en daar heeft hij zijn Gouden Palm in Cannes (2006) aan te danken – ontkomt niet aan diepgaand gewetensonderzoek.

Zeker gaan zien, deze film, maar wees voorbereid op schokkende scènes en een enkel moment waarop het verhaal helaas larmoyant en dus kitsch wordt.

WEBSITES
door Guido van Hengel

Archieven
Archieven.org is een site gemaakt voor en door mensen die regelmatig een archief bezoeken, en is enkele jaren geleden opgezet door gastdocent archiefonderzoek Eric Hennekan. Dankzij zijn inspanningen is archieven.org uitgegroeid tot een belangrijke internetportal voor iedere onderzoeksjournalist, genealoog en historicus. De site maakt de archieven voor meer mensen toegankelijk – geen overbodige luxe, gezien de uitkomst van de Grote Archieventest (Historisch Nieuwsblad 2006/6). Het Archiefforum op de site biedt veel ruimte aan interactie en discussie. Hier kunnen onderzoekers elkaar helpen en inlichten over de verschillende archieven in Nederland. Op het forum wordt bijvoorbeeld gediscussieerd over de zaalregels van het Nationale Archief en over het geschiedenisonderwijs. Ook biedt de site toegang tot bijzondere archieven met unieke foto’s en documenten van onder andere het Koninklijk Huis, en Vincent van Gogh.
www.archieven.org

Woonomgeving getest
Op initiatief van de DIVA (Vereniging voor de Documentaire Informatievoorziening en het Archiefwezen) is in 2001 het project ‘De Woonomgeving’ van start gegaan. In dit project wordt de kadastrale administratie uit 1832 gedigitaliseerd en gebruikt als materiaal voor historische projecten in de regio. Omdat het project ook het grote publiek wil bereiken, zal een website worden gemaakt die weergeeft hoe Nederland er in de negentiende eeuw uitzag. Op die publiekswebsite kunnen de bezoekers straks klikken op de kaart van Nederland en op die manier cultuurhistorische informatie opvragen. Deze website zal de komende maanden worden gemaakt met hulp van de gebruikers: de onderzoekers hechten veel belang aan gebruikersvriendelijkheid, en zoeken nog mensen die de gebruikerstest willen doen. Belangstellenden kunnen zich opgeven met het aanmeldingsformulier op www.dewoonomgeving.nl.

Fun
Historicus Ronald de Graaf maakte een aardige website over zijn drie boeken (Oorlog om Holland, De waarheid over Floris en Naar oorlog, mijn arme schapen). Die publicaties bevatten allerlei grappige en spannende wetenswaardigheden over oorlogen en ridders in de Middeleeuwen. De Graaf vertelt bijvoorbeeld over de briljante oorlogstechnieken van Maurits, de betekenis van de Nederlandse Opstand, maar ook over het historische-waarheidsgehalte van tv-ridder Floris. De site en boeken zijn ook goed geschikt voor lager en middelbaar geschiedenisonderwijs.
www.geschiedenisisfun.nl

Van Gogh vernieuwd
Sinds deze zomer heeft het Van Gogh Museum een nieuwe website, waarop aanzienlijk meer te zien valt dan alleen de openingstijden en entreeprijzen. Zo staat een groot aantal brieven van Van Gogh online en is er een toegankelijk overzicht gemaakt van de verschillende fasen in het leven van de kunstenaar.
www.vangoghmuseum.nl

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.