Home Getrouwd met haar talent

Getrouwd met haar talent

  • Gepubliceerd op: 1 november 2021
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Eric Palmen
  • 2 minuten leestijd
Getrouwd met haar talent

Jeanne Bieruma Oosting moest veel weerstand overwinnen om te worden wie ze was: kunstenares. Ze werd daarin belemmerd door haar vader en de maatschappelijke conventies. Jolande Withuis schetst haar strijd om onafhankelijkheid en erkenning.

Op de cover van de biografie van Jeanne Bieruma Oosting prijkt haar Zelfportret in werkkiel uit 1938. We zien een vrouw die haar schildershand bijna tot een vuist heeft gebald. Ze is volkomen alleen in haar bezigheid. Het beeld heeft een haast masculiene uitstraling. Biografe Jolande Withuis koos voor dit schilderij omdat het de thema’s in het leven van Oosting in een notendop samenvat. Ondanks alle tegenwerking van het thuisfront en de ‘maatschappij’ is Oosting erin geslaagd te worden wie ze was: kunstenares.

Haar autoritaire vader, een representant van de Friese landadel, frustreerde haar artistieke ambities door voortdurend te dreigen de geldkraan voor haar dagelijkse levensonderhoud en schilderlessen dicht te draaien. Een dame van stand diende maar één doel in het leven te koesteren: een heer van stand trouwen. Haar vader werd daarin ondersteund door een samenleving die gehuwde vrouwen tot 1956 wettelijk handelingsonbekwaam achtte.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Het belang van de eerste feministische golf voor ‘de generatie van 1900’ kan nauwelijks overdreven worden. Oosting, geboren in 1898, keerde zich bewust af van een bestaan van huisje, boompje, beestje. Dat was de enige manier om een grootser leven vorm te geven. ‘Je kunt geen twee heren dienen,’ luidde haar levensmotto. Daarmee sloeg ze ook haar biografe om de oren, toen die in 1990 twee aquarellen van haar kocht. Oosting was met haar talent getrouwd.

Dat haar seksuele oriëntatie in die keuze wellicht ook een rol heeft gespeeld, is een thema dat Withuis met de nodige schroom behandelt. Openlijk beleden lesbische relaties kwamen in het eerste kwart van de twintigste eeuw nauwelijks voor, zo betoogt ze, maar dat zegt natuurlijk weinig over de heimelijk gekoesterde hartstochten. Oosting viel ongetwijfeld op mannen en vrouwen. Ik zie niet in waarom het een ‘anachronistische conclusie’ zou zijn om haar biseksueel te noemen.

Het grote keerpunt in haar leven was haar verhuizing naar Parijs in 1929. Daar bevrijdde ze zich definitief van het benepen milieu waarin ze was opgegroeid en was ze getuige van het publiekelijk uitgedragen ‘sapphisme’ van kunstenaressen als Mariette Lydis en Tamara Lempicka. Ook leerde ze de zelfkant van Parijs kennen, die ze in haar grafisch werk heeft vastgelegd.

Vandaag de dag wordt ze vooral om haar grafiek geroemd. Toch is deze ‘grande dame’ van de Nederlandse beeldende kunst na haar dood in 1994 enigszins in vergetelheid geraakt. Dit liefdevolle portret van Jeanne Bieruma Oosting door Jolande Withuis en de komende tentoonstellingen in onder andere Museum Belvédère in Heerenveen brengen daarin wellicht verandering.

–                Eric Palmen is historicus.

Geen tijd verliezen

Jolande Withuis

448 p. De Bezige Bij, € 39,99

 

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 11 - 2021

Nieuwste berichten

New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Onderzoek

Onderzoekscommissie wilde bewust niet weten hoe corrupt prins Bernhard daadwerkelijk was

De commissie die moest uitzoeken of prins Bernhard smeergeld aannam van Amerikaanse vliegtuigbouwbouwers, heeft haar werk niet goed gedaan. Dat concludeert historicus Philip Dröge in Historisch Nieuwsblad. Dröge baseert zich op het onlangs geopenbaarde archief van de toenmalige secretaris, Ad Geelhoed. De commissie had sterke aanwijzingen dat de prins nog corrupter was dan gedacht, maar...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Zieke paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

De wankele gezondheid van paus Franciscus is al wekenlang wereldnieuws. Waarom? Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen...

Lees meer