Onzinnig, slecht geïnformeerd, vreselijk – kenners oordelen hard over een recent artikel in het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift Science over de invloed van de middeleeuwse kerk op de westerse psyche.
De auteurs van het Science-artikel – géén historici – stellen dat langdurige blootstelling aan de katholieke kerk de westerse mens individualistischer heeft gemaakt dan de rest van de mensheid. Ze beginnen met de vaststelling dat mensen overal ter wereld leven in groepen met verwanten, die een sterke onderlinge samenhang vertonen. Maar, zo redeneren ze, vanaf de vroege Middeleeuwen doorbrak de westerse kerk dat patroon. Zo verbood Rome ‘incestueuze’ huwelijken, bijvoorbeeld tussen neven en nichten, waardoor de samenhang binnen families zwakker werd. Hoe langer een gebied is blootgesteld aan deze vorm van christendom, hoe individualistischer mensen er nu zijn, aldus de auteurs.
Mediëvisten winden zich onder meer op Twitter op over deze redenering. Ze wijzen er onder meer op dat vrijwel niemand zich in de vroege Middeleeuwen hield aan de huwelijksregels van de kerk. Pas rond het jaar 1000 kregen deze enig effect, dus de eerste 500 jaar zouden de onderzoekers moeten negeren – maar dat zou jammer zijn voor hun resultaten. Het effect van de officiële regels varieerde ook per gebied: een priester in Frankrijk kon heel anders omgaan met zijn gelovigen dan een collega in Zweden. Het idee dat inwoners van heel West-Europa duizend jaar lang dezelfde ideeën hadden over huwelijken en families, had nooit de basis mogen vormen van een artikel in een vooraanstaand tijdschrift als Science, vinden de critici.
Ook hebben zij kritiek op de bewering dat er een verband bestaat tussen minder familiehuwelijken en individualisme. In de praktijk kan het ook andersom gaan: het feit dat er minder familiehuwelijken zijn kan leiden tot een groter gevoel van verplichting aan de familie. Al met al berust het verhaal op drijfzand.
Dit artikel is exclusief voor abonnees