Home Aanhoudende droogte raakt boeren harder omdat Nederland beken kanaliseerde

Aanhoudende droogte raakt boeren harder omdat Nederland beken kanaliseerde

  • Gepubliceerd op: 11 augustus 2022
  • Laatste update 04 apr 2025
  • Auteur:
    Teun Willemse
  • 3 minuten leestijd
Aanhoudende droogte raakt boeren harder omdat Nederland beken kanaliseerde

Waarom nu?

De droogste maart ooit bedreigt de oogst van veel Nederlandse boeren. In delen van Brabant geldt al een sproeiverbod: boeren mogen twee maanden lang geen grondwater gebruiken om hun akkers nat te houden.

Hoge temperaturen en een neerslagtekort leiden tot droogte in Nederland. In de twintigste eeuw werden op grote schaal beken gekanaliseerd om de waterafvoer te versnellen en zo meer landbouwgrond te creëren. Volgens historicus Auke van der Woud keert het verbeteren van de waterafvoer zich nu tegen de boeren: de rechtgetrokken beken verhogen de kans op droogte.

Dit artikel krijgt u van ons cadeau

Wilt u ook toegang tot HN Actueel? Hiermee leest u dagelijks geschiedenisverhalen met een actuele aanleiding op onze website en ontvangt u exclusieve nieuwsbrieven. U kunt de eerste maand onbeperkt lezen voor € 1,99. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.

Nederland begon in de late negentiende eeuw met het ‘normaliseren’ van beken om meer landbouwgrond te ontginnen: meanderende beken werden rechtgetrokken om het grondwater sneller af te voeren. De grond werd daardoor minder drassig en geschikter voor boeren. ‘Dat er betere waterafvoer nodig was, werd rond 1850 al aan de orde gesteld’, vertelt Van der Woud. ‘Dat was in het belang van de landbouw, maar ook van de scheepvaart. De binnenlandse handel en de handel met Duitsland waren afhankelijk van een goede waterloop.’

Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Intensieve mechanisatie

Het kanaliseren van beken was een technische uitdaging. Voordat er gegraven kon worden, moesten waterstaat-ingenieurs met hoogtemetingen op zoek naar een goed verloop van de waterafvoer. Het rechttrekken was bovendien arbeidsintensief: kanalen werden in de negentiende eeuw nog met de hand gegraven. De grote doorbraak kwam pas in de twintigste eeuw. ‘In de jaren twintig en dertig was er sprake van een enorm werkloosheidsprobleem’, zegt Van der Woud. ‘Het idee ontstond om de ontwikkeling van de Nederlandse landbouw aan  de werkloosheidsbestrijding te koppelen.’ De Cultuurtechnische Dienst werd in het leven geroepen en vanuit het hele land werden werkkrachten naar de zandgronden van hoog Nederland gebracht om de beken te kanaliseren.

Na de Tweede Wereldoorlog kreeg de waterafvoer een nieuwe impuls door de opkomst van mechanisatie in de landbouw. ‘De eerste grote machines, zoals bulldozers, waren in 1945 achtergelaten door de Amerikanen. Dat soort machines waren we in West-Europa helemaal niet gewend. De Wieringermeerpolder in Noord-Holland werd een soort proefveld voor de inzet van nieuwe machinerie om de landbouw te intensiveren. Diezelfde machines werden vervolgens gebruikt voor de kanalisering van de waterinfrastructuur.’

Achteraf verkeerd geweest

Ondanks de grote voordelen van kanalisatie voor de groeiende landbouwsector, gingen er in de jaren negentig al stemmen op om beken hun bochtige vorm terug te geven, zegt Van der Woud. ‘Dat waren initiatieven van natuurbeheer, die de kanalisering om wilde keren om de moerasachtige situatie te herstellen. Dat ging echt om het terugkrijgen van flora en fauna.’

Inmiddels vragen niet alleen natuurbeschermers, maar ook boeren om beekherstel. In het huidige klimaat lijkt de waterafvoer namelijk te efficiënt te zijn. In de naoorlogse jaren was Nederland nog niet bezig met die risico’s van het kanaliseren, zegt Van der Woud. ‘We zijn misschien pas anderhalf jaar bezig om te bedenken dat dit achteraf verkeerd is geweest.’

Nieuwste berichten

Beatrice de Graaf portret
Beatrice de Graaf portret
Column

Trump begrijpt niet echt wat oorlog is

Hoge temperaturen en een neerslagtekort leiden tot droogte in Nederland. In de twintigste eeuw werden op grote schaal beken gekanaliseerd om de waterafvoer te versnellen en zo meer landbouwgrond te creëren. Volgens historicus Auke van der Woud keert het verbeteren van de waterafvoer zich nu tegen de boeren: de rechtgetrokken beken verhogen de kans op...

Lees meer
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Interview

Historici in Amerika voelen angst: ‘Slavernij, gender en klimaat zijn nu verboden woorden’

Hoge temperaturen en een neerslagtekort leiden tot droogte in Nederland. In de twintigste eeuw werden op grote schaal beken gekanaliseerd om de waterafvoer te versnellen en zo meer landbouwgrond te creëren. Volgens historicus Auke van der Woud keert het verbeteren van de waterafvoer zich nu tegen de boeren: de rechtgetrokken beken verhogen de kans op...

Lees meer
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
Artikel

CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud

Hoge temperaturen en een neerslagtekort leiden tot droogte in Nederland. In de twintigste eeuw werden op grote schaal beken gekanaliseerd om de waterafvoer te versnellen en zo meer landbouwgrond te creëren. Volgens historicus Auke van der Woud keert het verbeteren van de waterafvoer zich nu tegen de boeren: de rechtgetrokken beken verhogen de kans op...

Lees meer
Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Hoge temperaturen en een neerslagtekort leiden tot droogte in Nederland. In de twintigste eeuw werden op grote schaal beken gekanaliseerd om de waterafvoer te versnellen en zo meer landbouwgrond te creëren. Volgens historicus Auke van der Woud keert het verbeteren van de waterafvoer zich nu tegen de boeren: de rechtgetrokken beken verhogen de kans op...

Lees meer