Geen vergelding, maar rechtvaardigheid
De jurist Philippe Sands is one of the good guys, zoals je die doorgaans alleen in films ziet. Zo iemand die foute regimes voor het gerecht sleept, die zich juridisch inzet voor de naleving van mensenrechten, die zelfs tegen zijn eigen regering opstaat als de wet niet nageleefd wordt. Met dit verschil: Sands doet dat écht, buiten de filmset, in de beslotenheid van een gerechtshof. Bovendien is hij als researcher niet mals. In Lawless World uit 2006 toonde hij dat de militaire actie in Irak niet gerechtvaardigd was door het internationaal recht. Twee jaar later liet hij in Torture Team zien hoe juristen martelingen hebben geautoriseerd, onder andere in Guantánamo Bay.
Galicische wetten is de reconstructie van een geschiedenis die door toevalligheden werd bepaald. Plaats van handeling is vooral de West-Oekraïense stad Lviv (Lemberg). Daar komt hij zijn eigen geheime familiegeschiedenis op het spoor; zijn zwijgzame grootvader, een Holocaust-overlever, komt daarvandaan. Niet alleen deze Leon Buchholz heeft zijn wortels in Lviv, maar ook twee andere Joden die als jurist betrokken raken bij de processen van Neurenberg, die oordelen over de nazimisdaden: Hersch Lauterpacht en Rafael Lemkin. Zij zijn de grondleggers van de termen ‘genocide’ en ‘misdrijven tegen de menselijkheid’. En dan is daar, als laatste protagonist, de briljante Duitse jurist die voor het Kwaad koos: rijksminister Hans Frank. Zij zijn de hoofdrolspelers in deze zoektocht naar de oorsprong en verborgen verhalen van Sands’ familiegeschiedenis en tegelijkertijd naar de oorsprong van het internationaal recht.
Sands’ drie boeken gaan over gewone, fatsoenlijke mensen die nadenken over internationaal recht. ‘Neurenberg’ was niet minder dan een revolutie. Tot die tijd, de zomer van 1945, was de staat absoluut soeverein. Maar tegen de achtergrond van de internationale gruwelen en de massamoord door de nazi’s veranderde dat: de macht van de staten werd beperkt. Er kwam een antwoord op vervolging, en dat heette niet vergelding, maar: rechtvaardigheid. Natuurlijk werd die in Neurenberg gedicteerd door de overwinnaar, maar die processen waren belangrijk omdat ze de mogelijkheid boden van een hoopvoller toekomst.
Lees een interview met de auteur op www.historischnieuwsblad.nl/sands.
Jeroen Vullings is biograaf en criticus.
Galicische wetten. Over de oorsprong van ‘genocide’ en ‘misdrijven tegen de menselijkheid
Philippe Sands
512 p. Unieboek|Spectrum, € 30,-
Dit artikel is exclusief voor abonnees
