‘Niemand kiest zijn voorouders,’ schrijft R. van der Veen, een van de 208 deelnemers aan het forum van afgelopen maand. Daarvan luidde de stelling: ‘Nederland moet zich schamen voor de daden van Jan Pieterszoon Coen.’ Hiermee was 16 procent het eens; 71 procent voelt zich niet aangesproken.
In 1621 veroverde Coen de havenstad Jakarta op de Bandanezen en doopte die om tot Batavia. C.M. van Deelen-Keet, evenals Coen in Hoorn geboren, is allesbehalve trots op haar plaatsgenoot: ‘Ik heb hem altijd beschouwd als een zeerover.’ E.M. Frings noemt Coen ‘een moordenaar’ en J. Pierrot gaat nog een stapje verder: ‘Het uitroeien van de oorspronkelijke bevolking van Banda komt neer op genocide.’
De grote meerderheid van de deelnemers voelt echter geen schaamte. ‘Ik heb een gloeiende hekel aan vrijblijvende en moralistisch getinte excuses voor handelingen door personen honderden jaren geleden verricht,’ schrijft K. van der Weert. ‘Overerfbare schaamte is een belachelijk begrip,’ vindt ook J. Krul. ‘De enige die zich voor zijn wandaden moet schamen is Coen zelf.’
Voor anderen is ook dat niet nodig. ‘Coen was een kind van zijn tijd,’ schrijft C.M. Storm-van ’s Gravensande. ‘Het geeft geen pas om onze doorgeslagen 21ste-eeuwse politieke correctheid toe te passen op de zeventiende eeuw.’ Volgens W. ten Damme handelde Coen ‘in de tijdgeest, de heersende normen en waarden. Wel is het zaak zijn daden niet te verheerlijken.’
Onder de forumdeelnemers zijn echter regelrechte Coen-fans. ‘Voor daadkrachtige mensen moet men zich nooit schamen,’ aldus R.B.C. Schouten. ‘Ik ben juist trots op deze held,’ verklaart A.W. Oudijk, terwijl J.B. van Deelen schrijft: ‘Hij heeft veel bijgedragen aan de Nederlandse handel en voorspoed. Natuurlijk waren zijn daden wreed, maar dat geldt voor de meeste historische figuren. Dat neemt niet weg dat deze mannen veel hebben betekend voor hun vaderland.’
Voor L. Janssen is het niet eenvoudig de positieve en negatieve effecten van Coens daden tegen elkaar af te wegen. ‘Indië bracht ons welvaart en rijkdom, en in die zin zouden we Coen dankbaar moeten zijn. Maar er kleeft wel bloed aan onze welvaart.’ Volgens W.J.A. Mol heeft schaamte over het verleden geen zin, maar ‘moeten we ons schamen omdat Nederland er niets van heeft geleerd’.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
