Home FILMRECENSIE: Riphagen

FILMRECENSIE: Riphagen

  • Gepubliceerd op: 20 september 2016
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Jos van der Burg
  • 2 minuten leestijd
FILMRECENSIE: Riphagen

Het ontbreekt in Nederland niet aan speelfilms over Nederlandse verzetshelden, maar Riphagen is de eerste over een gewetenloze oorlogsopportunist.

Een verraderlijker collaborateur dan Andries (Dries) Riphagen is moeilijk te vinden. Na een criminele carrière in de jaren dertig in Amsterdam, die hem de bijnaam ‘Al Capone’ opleverde, speelde Riphagen in de oorlog een vuil dubbelspel. Joden bood hij in ruil voor geld en bezittingen een ‘veilig’ onderduikadres, waarna hij hen na een tijdje aangaf bij de Duitsers.

Het maakte Riphagen tot een vermogend man. Door zijn optreden zijn minstens tweehonderd Joden opgepakt, gedeporteerd en vermoord. Ook speelde Riphagen in 1944 een rol in de ondergang van de Persoonsbewijzencentrale van Gerrit van der Veen.

Regisseur Pieter Kuijpers laat in Riphagen zien hoe deze gewetenloze opportunist (sterke rol van Jeroen van Koningsbrugge) zich in de oorlog gedroeg, maar ook hoe het hem erna verging. Hoe was het mogelijk dat deze zware oorlogsmisdadiger in 1946 uit Nederland naar Argentinië ontsnapte en in 1973 op 63-jarige leeftijd rustig in Zwitserland overleed?
 

”Natuurlijk waren de nazi’s de aanstichters en leiders, maar er waren veel meer grijze volgers. En er waren talloze opportunisten die beter van de oorlog dachten te worden. Ook, of wellicht juist, in Nederland.” – Regisseur Pieter Kuijpers over zijn film Riphagen

Voor het antwoord baseert de film zich op het boek Riphagen (2010) van Bart Middelburg en René ter Steege. Daarin betogen de auteurs dat verzetsman Wim Sanders Riphagen de gelegenheid bood om te ontsnappen. Sanders was verwikkeld in een conflict over het leiderschap van het Bureau Nationale Veiligheid (de voorloper van de BVD) en was bang dat Riphagen te veel wist over zijn deals met onderwereldfiguren in ruil voor informatie over collaborateurs. 

Riphagen begint sterk als een op feiten stoelend verhaal over een meedogenloze collaborateur, maar verandert later in een thriller als een politieagent Riphagen uit de weg wil ruimen. De gebeurtenissen worden steeds ongeloofwaardiger. Jammer, want de historische feiten zijn spannend genoeg.
 
Jos van der Burg is filmrecensent bij Het Parool en de Filmkrant.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer